Proizvodi koji se, prema propisima naše države mogu registrovati oznakom porijekla ili geografskom oznakom su meso, mliječni proizvodi, ali i jaja, med, voće, povrće, žitarice, ribe, školjkaši… Tu oznaku mogli bi dobiti i pivo, biljni napici, hljeb, pekarski proizvodi, tjestenine. Treća oznaka (,,garantovano tradicionalni proizvod”) podrazumijeva posebne fizičke, hemijske, mikrobiološke ili organoleptičke specifičnosti, ali i dokaz o postojanju na tržištu bar četvrt vijeka.

Prema riječima Merise Čekić, savjetnice u Ministrastvu poljoprivrede „brendiranjem” onog što proizvode, poljoprivrednici bi dobili mnogo. Kao i država.

,,Proizvodač, osim zarade, dobija i jak marketing iza kojeg će stati država, sigurnije tržište i garanciju da se njegov proizvod neće zloupotrebiti. Za državu benefit je očuvanje identiteta i tradicije, ali i razvoj ruralnih sredina”, kaže ona.

Zakon koji uređuje brendiranje usvojen je u martu 2011 ali do sada nijedan proizvod u Crnoj Gori nije dobio tu oznaku. Prilično komplikovana procedura kojom se dolazi do te vrste ,,zaštite”, odnosno ,,brendiranja” čini se, dugo je bila nepoznanica proizvođačima, a tek od nedavno Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja krenulo je u edukaciju po opštinama. Na terenu se svima, čiji bi proizvodi mogli zaslužiti takve oznake, detaljno objašnjava koliko je posla pred njima. Pored edukacije, za sada, čini se, država neće na drugi način pomagati, pa je neophodno, prije svega, udruživanje proizvođača, a zatim korak po korak krenuti u proces.

Proizvodi s geografskom oznakom, prema našim propisima, treba da imaju specifičan kvalitet, reputaciju ili druge karakteristike, koje ih povezuju s određenima regionom. Kada je riječ o toj vrsti oznake, najmanje jedna faza proizvodnje odvija se u tom regionu, dok sirovina može poticati i iz drugog područja.

Treća oznaka (,,garantovano tradicionalni proizvod”) podrazumijeva posebne fizičke, hemijske, mikrobiološke ili organoleptičke specifičnosti.Takvi proizvodi, osim što je neophodno da su na tržištu kroz vremenski period koji dokazuje prenošenje s generacije na genaraciju (najmanje 25 godina), treba da imaju i specifične metode proizvodnje, a sve to da ih jasno razlikuje od sličnih proizvoda.

Za sada, iako mahom na početku procedure, najozbiljnije su u priču o zaštiti onog što proizvode krenuli pčelari, maslinari, proizvođači pljevaljskog sira, a od skoro i svi oni koji poznaju vještinu spremanja kolašinskog ,,lisnatog” sira. Barski i ulcinjski maslinari namjeravaju krenuti u preceduru zaštite maslinovog ulja geografskom oznakom.

Edukacija Ministarstva poljoprivrede minulih mjeseci bila je usmjerena na maslinare koji imaju sertifikat o starosti svojih stabala, a koja je tokom ove godine utvrđena na Istanbulskom univerzitetu.

,,S područja Ulcinja 25 proizvođača posjeduju sertifikat koji pokazuje starost stabala od 500 do 2.000  godina, što predstavlja dobru osnovu za bolju valorizaciju crnogorskog maslinovog ulja. Te sertifikate posjeduje i isti broj barskih maslinara”, kažu u resornom Ministarstvu.

Sertifikat kao dokaz duge tradicije uzgoja dobra je osnova, ali pred Uljcinjanima i Baranima najvažniji je zadatak jačanje udruženja, a zatim i dogovor oko proizvodnje, kontrole, deklarisanja. U slučaju registracije geografske oznake neophodna je obuka za interne kontrole i dalja edukacija za pripremu ,,proizvođačke specifikacije”, kao osnovnog dokumenta za zaštitu naziva.

Crnogorki pčelari takođe namjeravaju kvalitet svojih proizvoda istaknuti kroz sistem označavanja geografskom oznakom.

Za dobijanje geografske zaštite bitno je, između ostalog, savjetovali su pčelarima stručnjaci, definisati nekoliko parametara kao što su nivo polena, vode i još nekih materija u medu. Za sve to potrebno je uraditi ozbiljne analize i atlas medonosnog bilja u Crnoj Gori.

Prepoznatljivost pljevaljskog sira razlog je što su proizvođači s tog područja prije dvije godine osnovali udruženje i krenuli u proceduru izrade specifikacije za zaštitu svog proizvoda nekom od geografskih indikacija.

Na teritoriji te opštine ima oko 4.000 seoskih domaćinstava, od čega se 70 odsto bavi stočarstvom.

,,U pljevaljskoj opštini dnevno se proizvede 55.000 litara mlijeka, od čega jedna trećina ode u otkup, a ostalo u čuveni pljevaljski sir. Dnevno se proizvede oko 5,5 tona tog sira”, naglašavaju u tamošnjoj lokalnoj upravi.

Proizvođačima sira iz Pljevalja predstavljene su procedure registracije geografske oznake, pravni okvir, oblici zaštite, obaveze proizvođača i kontrola sertifikacionog tijela. Pred njima je interni dogovor o načinu proizvodnje, lokacijama proizvodnje i načinu obilježavanja i pakovanja proizvoda.

Iako gotovo deceniju i po traje priča o brendiranju kolašinskog lisnatog sira, prvi su koraci napravljeni tek prije nekoliko dana, kada je i osnovano udruženje Klasterska inicijativa.

,,Kolašinci su nam najavili da imaju potencijala da zaštite svoj lisnati sir, po mnogo čemu specifičan proizvod. To je jako bitno, s obzirom na činjenicu da smo sve bliže EU, da nam tržište postaje prebukirano proizvodima, čak i nižim cijenama, pa je ugrožena konkurentnost naših proizvođača, koji ne mogu da se izbore količinama, nego jedino kvalitetom, zaštitom i marketingom”, kazala je Merisa Čekić, savjetnica za politiku kvaliteta proizvoda u Ministratvu poljoprivrede.

Iako svjesni da nemaju mnogo izbora ukoliko žele veću zaradu i bolji plasman onog što proizvedu mukotrpnim radom, iz razgovora sa stočarima na sjeveru stiče se utisak da su poprilično zbunjeni onim što treba da učine da bi dobili neku od oznaka.

,,Nije problem u standardima kvaliteta, jer sam ubijeđena da i ja i druge žene koje proizvode lisnati sir to mogu da postignu. Međutim, sva ta papirologija i sve što treba pripremiti od dokumentacije prilična je nepoznanica i djeluje komplikovano. Najjednostavnije rečeno, ja za to nemam vremena. Nijesam imala vremena ni za neku višednevnu edukaciju u Sloveniji, jer svako jutro treba sama da pomuzem krave i usirim mlijeko. U tome me niko ne može zamijeniti”, kaže Milijanka Puletić iz sela Lipovo.

Dragana ŠĆEPANOVIĆ

Komentari