Intezitet erozije na većini plaža na našem Primorju je dostigao zabrinjavajuće razmjere. Koraci koji se tek u posljednje vrijeme preduzimaju da se taj proces uspori su mali i nedovoljni. Erozija plaža je prirodna pojava koja se ne može spriječiti, ali se značajno može ublažiti. Posebno uz pomoć fondova Evropske unije, koja svake godine za te potrebe izdvaja nekoliko milijardi eura
Vlada Albanije je nedavno usvojila odluku o gradnji 100 novih hidrocentrala u toj zemlji, uglavnom malih, u narednih pet godina. Mnoge od njih su planirane na pritokama rijeke Drim, koji donosi najviše vode u Bojanu, odnosno u Jadransko more, dok se nanosi zadržavaju u akumulacijama.
„Prvobitni plan je bio izgradnja velike hidrocentrale, ali nakon niza pregovora, albanska vlada se zaustavila na tome da će graditi dvije male hidroelektrane, jednu blizu druge, Skavica i Katundi i Ri’. Međutim, postoji veliki otpor lokalnog stanovništva i još nije jasno da li će ovaj projekat ići dalje ili ne“, saopštili su iz nevladine organizacije ECO Albania.
Istorija je svjedok da je gradnja prve velike hidrocentrale na Drimu značila početak procesa erozije u delti Bojane i lagano smanjivanje pješčane plaže na Adi. U gornjem dijelu Drima je 1978. godine kineskom tehnikom izgrađena je hidrocentrala Fierza, koja je nazvana Svijetlo Partije, u vrijeme dok je još bio na vlasti komunistički diktator Enver Hodža. Sada je na Drimu pet hidrocentrala, a plaža na Adi je 80 metara manja nego prije tri decenije.
Poznati njemački ekspert Štefan Dempke je još 2008. zaključio da se od sredine osamdesetih godina 20. stoljeća vodeni režim značajno promijenio zbog hidroelektričnih rezervoara, obilnog uzimanja vode radi navodnjavanja na albanskoj strani i plavljenja Bojane i sedimentne naslage su se smanjile, a uz to i more polako erodira istočni dio obale ulcinjskog primorja“.
Nakon što su uporno odbijali da prihvate tu činjenicu, vidljivu golim okom sa time su se deset godina kasnije složili i u Javnom preduzeću za upravljanje morskim dobrom. U saradnji sa Upravom za vode konačno su pokrenuti radovi na čišćenju korita Bojane.
Propusna moć korita je izuzetno smanjena. Bojana je postala odlagalište svih vrsta otpada, na desnom kraku je sagrađeno preko 600 kućica. Prvi put u istoriji, 2017. godine došlo je do zatvaranja desnog rukavca.
“Uklonjeno je oko 140.000 kubika materijala, iz desnog rukavca čime se obezbijedila protočnost rijeke. Ispitivanje je pokazalo da je ovaj materijal kvalitetani on je iskorišćen za novu plažu, to jest proširivanje na Adi Bojani, oko 30.000 nove površine”, kaže generalni director Direktorata za vodoprivredu u Ministarstvu poljoprivrede i ruralnog razvoja Momčilo Blagojević.
U tom resoru navode da je izvedenim radovima postignuto nekoliko efekata: pročišćeno je korito desnog rukavca, materijal koji je izvađen je iskorišćen na najbolji mogući način za prihranjivanje plaže koja je erodirala i dobili smo ponovo prostor koji je tokom vremena izgubljen.
Tzv. prihranjivanje je jedan od najefikasnijih načina koji se u svijetu koristi za spašavanje od nestajanja plaža. Početkom ove sezone samo u Boki Kotorskoj je Morsko dobro prihranilo oko 50 plaža. Neke političke grupacije su ocijenile da je riječ o manipulaciji koja zaslužuje krivično gonjenje. “Surovo zatrpavanje i povećavanje površine plaža krečnim moračkim pijeskom, kamenjem i zemljom, a sve pod pitkim nazivom ‘sezonsko prihranjivanje plaža’ pokazuje da se nad Bokom nastavlja ekonomski i ekološki genocid”, saopštili su iz Bokeškog foruma.
I iz Instituta za biologiju mora iz Kotora su upozorili na često nestručan rad na sanaciji posljedica erozije. “Obalna erozija dodatno je dovela do pogoršanja kvaliteta plaža smanjujući aktivnosti povoljne za turizam i uz negativan društveno-ekonomski uticaj ima negativan uticaj i na kvalitet životne sredine i atraktivnost područja. Čišćenje plaža i formiranje zaštitnih zidova protiv erozije najčešće se vrše mehaničkom opremom koja dodatno doprinosi obalnoj eroziji i veoma često se ove aktivnosti sprovode bez adekvatnog stručnog pristupa, pravnog i institucionalnog okvira”, rekao je donedavni čelnik te institucije dr Mirko Đurović.
Nagla urbanizacija, nekontrolisana izgradnja u zaleđu obale, i time pregrađivanje potoka koji su prirodno prihranjivali, učinii su da su danas plaže u budvanskom zalivu, praktično prepolovljene od erozije. Slična situacija je sa plažama u Sutomoru, Petrovcu, Pržnu, Jazu, Bečićima… Naravno, taj proces je zahvatio i ulcinjsku Veliku i Malu plažu, te Veliki pijesak na teritoriji barske opštine.
dr Sava Petković, profesor sa beogradskog Univerziteta, konstatuje da je u posljednjih nekoliko decenija erozija obala i plaža u svijetu, pa i u Crnoj Gori, uglavnom uslovljena ljudskim faktorima. On tvrdi da su ključni faktori koji utiču na eroziju crnogorskih plaža posljedice naglog turističkog razvoja, neadekvatnih zaštitnih radova na odbrani od erozije šireg obalnog područja ili izgradnje objekata u moru i priobalju, koji su direktno izloženi udaru talasa.
“Plaže predstavljaju jedan od najznačajnijih prirodnih potencijala Crne Gore, a erozija plaža direktno utiče na smanjenje teritorije. Bez prostranih i stabilnih plaža nema razvoja turizma u Crnoj Gori. Ostaje takozvani masovni turizam, gdje gosti prihvataju da u špicu sezone leže kao sardine na najposjećenijim plažama”, kaže profesor Petković.
Uglavnom, plaže su, kao i cijeli obalni prostor , pod sve snažnijim uticajem čovjeka i njegovih aktivnosti. Neke od njih su nepovratno promijenile izgled. Erozija plaža je prirodna pojava koja se ne može spriječiti, ali se značajno može ublažiti. Posebno uz pomoć fondova Evropske unije, koja svake godine za te potrebe izdvaja nekoliko milijardi eura.
Mustafa CANKA
HORIZONTI3 sedmice
FOKUS3 sedmice
DANAS, SJUTRA3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice