Novitet ovih izbora je da, uz tradicionalne partije i koalicije, glasači mogu podržati i novoformirane alternative koje će glasove tražiti na obje strane aktuelne linije razdvajanja uspostavljene nakon parlamentarnih izbora 2020. godine
U 14 opština u nedjelju će biti održani lokalni izbori. Od Glavnog grada, gdje će pravo glasa imati 143,5 hiljada birača, preko Bara, Bijelog Polja, Budve, Danilovgrada, Kolašina, Plava, Plužina, Pljevalja, Rožaja, Tivta, Žabljaka i Zete, do najmanjeg Šavnika u kome na izbore može izaći 1.968 glasača, pravo da bira odbornike u opštinskim parlamentima imaće skoro 2/3 punoljetnih građana Crne Gore (oko 345 hiljada). Pred njima će se naći tačno 100 izbornih lista – najviše u Danilovgradu i Bijelom Polju, po 11, najmanje u Šavniku – tri.
Statistički gledano, ima ko i ima koga da bira.
U gotovo svim opštinama u kojima se u nedjelju glasa liste je, samostalno ili u koaliciji, predala većina parlamentarnih partija sa više od dva poslanika. Ipak, vrijedi registrovati, Pokret za promjene Nebojše Medojevića nigdje se ne pojavljuje kao samostalan politički subjekat, pa samo možemo predpostavljati da(li) su njihovu kandidati zastupljeni na listama koje je, u osam opština, predao DF.
Aktuelna parlamentarna većina – partije iz koalicija Za budućnost Crne Gore, Mir je naša nacija i Crno na bijelo – i na lokalnim izborima nastupa, uglavnom, u više kolona. Da li je riječ o pokušaju da se reprizom pobjedničke taktike sa poslednjih parlamenetarnih izbora ponovi dobar rezultat ili je u pitanju još jedna demonstracija programskih različitosti i personalnih animoziteta znaćemo poslije nedjelje. U slučaju njihovog izbornog neuspijeha. Dok bi se tamo gdje ponovnim okupljanjem budu u prilici da formiraju većinu, moglo pokazati da prilika za ulazak u vlast povezuje jače od bilo svih postojećih razlika.
Na drugoj strani, DPS sa tradicionalnim saveznicima (nakon otklona 2016, SDP se vratio u staro jato) pokušava da dobar izborni rezultat postigne objedinjavanjem snaga u većini opština u kojima se glasa. Tako se, računaju, biračima može zamagliti breme trodecenijske vladavine DPS-a (nepotizam, kriminal, korupcija, nebriga o potrebama „običnih“ građana nakon zatvaranja biračkih mjesta) i naglasiti suverenistička, građanska i proevropska crta saveza formiranog na inicijativu Mila Đukanovića. Ko i dalje vjeruje u te priče.
U Podgorici se, evidentno, DPS dodatno zaklonio i sakrio iza gradonačelnika Ivana Vukovića (pravnici se spore po pitanju legalnosti njegovog aktuelnog mandata, pošto je Upravni sud u srijedu poništio njegovo ljetošnje produženje, da bi ga lokalni parlament već u četvrtak ponovo izabrao – do ponedjeljka!?). Zato su partijska obilježja i prepoznatljivi kadrovi DPS-a, od Đukanovića naniže, bili prilično nevidljivi tokom kampanje u Glavnom gradu.
Jasno je koliko su izbori u Podgorici važni DPS-u, nakon serije slabijih i slabih rezultata na lokalnim izborima prošle godine.
Počelo je regionalno propraćenom „bitkom za Nikšić“, nakon koje je DPS izgubio većinu u lokalnom parlamentu i pored solidnog izbornog rezultata. Potvrđujući, tako, odsustvo koalicionog potencijala van kruga partija tradicionalnih saveznika. A kulminiralo odlaskom u opoziciju u Prijestonici, nakon faktičke pobjede na izborima. Čime je potvrđeno da u DPS još nijesu shvatili svoju sadašnju poziciju, nego i dalje pokušavaju Crnom Gorom upravljati iz partijskih kabineta u Podgorici.
Nije zgorega podsjetiti da je neuspiješne pregovore oko formiranja vlasti na Cetinju, u ime DPS-a, vodio Ivan Vuković. A sličan rasplet u Podgorici, nakon duže od dvije decenije vlasti koju su personifikovali Miomir Mugoša, Slavoljub Stijepović pa Ivan Vuković, mogao bi biti najava i još ozbiljnijeg poraza na narednim parlamanetarnim i predsjedničkim izborima. Što bi zakomplikovalo političku budućnost ne samo DPS-a, već i većine partija koje im i danas daju podršku, trošeći svoju političku zaostavštinu.
Novitet ovih izbora je da, uz tradicionalne partije i koalicije, glasači mogu podržati i novoformirane alternative koje će glasove tražiti na obje strane aktuelne linije razdvajanja uspostavljene nakon parlamentarnih izbora 2020.
Uz lokalne grupe građana koji će se za glasove boriti u osam opština, tu su i dvije partija/pokreta sa ambicijom da postanu relevantni i na državnom nivou. Evropa sad, predvođena bivšim ministrima Milojkom Spajićem i Jakovom Milatovićem računa da im glasove može donijeti prošlogodišnja poreska reforma kojom je dio novca od bruto plata, namijenjen prevashodno finansiranju zdravstvenog sistema, ostao u džepovima zaposlenih.
Analize ukazuju da Evropa sad podršku, mahom, traži među glasačima tri koalicije koje su svojevremeno inicirale izbor premijera Zdravka Krivokapića, dok liste za lokalne izbore svjedoče o njihovoj naglašenijoj bliskosti sa Demokratama Alekse Bečića (zajednički nastupaju u nekoliko opština). Upućeni ukazuju da, mimo TV kamera, SNP svojim postupcima u Vladi ostavlja otvorena vrata za buduću saradnju sa Evropa sad. Naime, i pored verbalnog rata bivšeg i sadašnjeg ministra finansija Milojka Spajića i Aleksandra Damjanovića, članovi Vlade iz redova SNP-a spriječili su da dokumentacija o potencijalno nezakonitim postupcima njihovih prethodnika bude upućene ka tužilaštvu. Za sada. Za razliku od DF-a koji, vođen pretpostavkom da im se dio glasača odliva ka Evropa sad, nemilice proziva lidere tog pokreta. Spočitavajući im grijehe iz vremena Krivokapićeve Vlade. U čemu prednjače Medojević i Milan Knežević.
Nekadašnji poslanik Srđan Perić predvodi pokret Preokret. Oni podršku traže među glasačima koji preferiraju građansku, solidarnu, ka zapadnim vrijednostima okrenutu Crnu Goru, a ne prepoznaju DPS i njegove satelite kao stvarne zagovornike te politike. Prilično je izvjesno da, danas, taj bazen potencijalnih glasača nije predubok, ali nervoza sa kojom čuvari crnogorskog suverenteta u finišu kampanje udaraju po Preokretu pokazuje da oni mogu uticati na ishod izbora u Podgorici i Danilovgadu. Otud ovih dana svjedočimo kampanji „bačeni glas“, namijenjenoj potencijalnim glasačima Perićevog pokreta. Prema toj interpretaciji, glas za Preokret je „bačen“ pošto oni (možda?) neće preći izborni cenzus. Ali, tu medalju možemo pogledati i sa druge strane – da li je glas DPS-u, zaista, glas za pristojnu Crnu Goru? Nada ili trodecenijsko iskustvo, odlučite sami.
Nepodijeljeno je mišljenje kako je aktuelna kampanja za lokalne izbore protekla u neočekivano pristojnom tonu, sa fokusom na lokalne probleme i obećanja. Identitetskih pitanja dotakao se tek Đukanović, ponovo pokušavajući da budućnost Crne Gore izjednači sa političkom sudbinom njegovog DPS-a.
I pored odsustva zapaljive retorike, nijesu izostali (pred)izborni problemi i neregularnosti. Na svakoj strani. Prema nalazima Centra za demokratsku tranziciju (CDT), od 100 predatih izbornih listi njih skoro pa svaka četvrta (precizno – 23) nije u skladu sa Zakonom o izboru odbornika (ZOIP). Problem je, uglavnom, to što na listi nema dovoljno kandidatkinja (prema slovu Zakona najmanje 30 odsto), odnosno, da su one srazmjerno raspoređene duž cijele liste, a ne na njenom kraju, tek da bi se zadovoljila forma.
Još čudnije je da Opštinske izborne komisije u Kolašinu, Plavu, Rožaju, Baru, Bijelom Polju, Plužinama, Danilovgradu, Pljevljima i Žabljaku nijesu reagovale na tu nezakonitost u predviđenom roku nakon predaje lista (48 sati). Nijesu primijetili ili im nije smetalo. Uočenu nepravilnost zatim je prećutala i Državna izborna komisija. Tako su se izbori u devet od 14 opština u kojima se glasa već našli sa one strane Zakona. A to je samo početak.
Oko tri hiljade crnogorskih birača promijenilo je, tokom godine, mjesto prebivališta tako što se, prijavljenom promjenom prebivališta, preselilo u neku od opština u kojima će se u nedjelju glasati. Migranti, uglavnom, stižu iz opština u kojima izbora nema. Pošto važeći propisi predviđaju da se, nakon službenog preseljenja, automatski stiče biračko pravo (Ustavni sud je ukinuo odredbu kojom se to pravo sticalo nakon šest mjeseci boravka na novoj adresi), svi oni mogu glasati 23. oktobra.
Da je u pitanju ozbiljan uticaj na ishod izbora pokazuje slučaj opštine Šavnik. Tamo je, tokom godine, pristiglo 337 novih mještana pa je broj upisanih birača povećan za blizu 20 odsto. Došljaci bi mogli odlučiti izbornog pobjednika. I onda se vratiti kući, prepuštajući domaćem stanovništvu da uživa u blagodetima njihovog izbora. Ili se, što je takođe moguće, preseliti na sljedeću lokaciju za glasanje.
Primjer izbornih migracija na Cetinju pokazuje da je riječ o razrađenoj strategiji. Samo što još ne znamo ko su sve organizatori te političke zloupotrebe. Optužbe za izborni inženjering se međusobno razmjenjuju ali niko baš ne insisitira da MUP iskoristi postojeće propise i alate koji su mu na raspolaganju, i utvrdi da li je riječ o fiktivnoj ili stvarnoj promjeni adrese. I onda, u skladu sa Zakonom, sankcioniše renta glasače. Neće da rizikuju?
Uglavnom, u Prijestonicu se uoči prologodišnjih lokalnih izbora „doselilo“ 178 punoljetnih stanovnika, pa je birački spisak uvećan za nekih 1,5 odsto. Kako je glasanje završeno, tako se broj stanovnika Cetinja počeo smanjivati. Već do kraja prošle godine odjavilo se 50 osoba. U prva tri mjeseca ove godine, sa Cetinja se, u prosjeku, odjavljivalo po 30 stanovnika. Onda su se migracije normalizovale do septembra, kada su se ispod Lovćena, na mah, „odselila“ 82 stanovnika. Uglavnom u opštine u kojima su raspisani izbori. Cetinjani se nadaju njihovom povratku već do Nove godine.
Priča o predstojećim lokalnim izborima mora se završiti upozorenjem: ukoliko Skupština Crne Gore u petak 21. oktobra ne izabere makar jednog sudiju Ustavnog suda, na konačan rezultat predstojećih izbora čekaćemo barem mjesec. A možda i mnogo duže. Ukoliko makar jedan od izbornih takmaca uloži žalbu. Tako bi se v.d. stanje u izvršnoj, zakonodavnoj i sudskoj vlasti prelilo i na nivo lokalnih samouprava. Sa jasnim posljedicama.
Dan pred glasanje u Skupštini, izgleda kako ne postoji dogovor najvećih parlamentarnih partija po pitanju podrške nekom od prijavljenih kandidata za sudije Ustavnog suda u kome su upražnjena četiri mjesta (od sedam). Možda se nešto, ipak, promijeni u naredna 24 sata. Ili će to biti još jedan signal da su političke alternative ne samo potrebne, nego i neophodne.
Zoran RADULOVIĆ
HORIZONTI4 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
INTERVJU2 sedmice