Komunalni otpad zatrpava Crnu Goru, recikliramo jedva 10 odsto, a zahtjev EU da bi u tom dijelu zatvorili poglavlje 27 je – 70 odsto. Prećišćavanje otpadnih voda u Budvi, Nikšiću, Herceg Novom, Podgorici postalo je izvor bogaćenja lokalnih moćnika…
MONITOR: Stanovnici polovine Crne Gore udišu zagađeni vazduh, najgore je u Pljevljima. Vi ukazujete da se problem zagađenja može riješiti vodonikom. O čemu se radi?
VUKOTIĆ: Posljednjih godina intenzivno se bavim primjenom vodonika u industriji, praćenjem inovacija u svijetu. Najviše sam proučavao primjenu vodonika za poboljšanje kvaliteta vazduha kod sagorijevanja u kotlovima koji se koriste u industriji – termoelektranama, toplanama, industrijskim pekarama, u proizvodnji aluminijuma i čelika, zatim u hemijskim čistionama, kao i u kotlovima za individualno grijanje koji koriste fosilna goriva: ugalj, lož-ulje, naftu, mazut, plin, pelet i drva. Sva ta goriva pri sagorijevanju emituju štetne gasove i zagađuju životnu sredinu.
Posvećen sam ,,liječenju” zagađenog vazduha najsavremenijom tehnologijom. To je HHO sistem koji proizvodi vodonik i kiseonik GAS, procesom elektrolize vode koja se odvija blizu kotla u kojem se zagrijava voda i direktno ubrizgava u gorionik. Ova tehnologija omogućava umanjenje PM 10 i PM 2,5 čestica za šest do osam puta, visokoenergetskog goriva vodonika, čijom primjenom se u ložištima kotlova postiže drastično smanjenje štetnih gasova: CO2 i SO2 do 30 odsto, NOX do 25 odsto. Ušteda goriva je od 35 do 50 odsto zavisno od kvaliteta goriva. U svijetu se već serijski proizvode i primjenjuju ovi sistemi.
MONITOR: Šta bi primjena ove tehnologije donijela Crnoj Gori?
VUKOTIĆ: Smanjilo bi se emitovanje štetnih gasova i PM čestica, što bi Crnu Goru kao ekološku državu vodilo ka postizanju karbonske neutralnosti.
Korišćenje vodonika kao goriva u automobilskoj industriji je budućnost, zato što će vazduh biti drastično manje zagađen. U svijetu se već uveliko primjenjuje dekarbonizacija automobila, kamiona i autobusa na svakih pređenih 50.000 km. Tako se postiže smanjenje zagađenosti i zadimljenosti izduvnih gasova, smanjuje potrošnja goriva, povećava se snaga motora, a ostale performanse se dovode na fabričko podešavanje.
MONITOR: Kome ste sve prezentovali i ponudili tu tehnologiju, koliko ona košta, i da li je bilo odgovora?
VUKOTIĆ: Već je postalo degutantno stalno konstatovanje koliko dana traje zagađenost bez predloga za konkretno rješenje. Ja sam sa partnerima iz EU koji proizvode, projektuju i ugrađuju sisteme sa vodonikom po EU sertifikatima, obišao KC Podgorica koji je sa svojih 13,5 MW kotlova, najveći zagađivač vazduha u Podgorici. Zimi troše pet do šest tona mazuta dnevno, a ljeti od dvije do četiri tone. Poslali smo ponudu sa predlogom smanjenja katastrofalnih parametara zagađenja vazduha, po EU standardima. O tome sam preko njihovih stručnih službi upoznao bivšu direktoricu dr Mugošu i sadašnju direktoricu dr Radulović i dobio obavještenje da to oni ne planiraju iako imaju preko pet miliona neraspoređenih donacija.
U Pljevljima smo obišli kotlarnicu i Sportski centar, takođe niko nije odgovorio. Ovakvo stanje vazduha je u dvorištu svih bolnica u Crnoj Gori i svih 240 škola i vrtića koji za grijanje koriste fosilna goriva. No za poboljšanje kvaliteta vazduha se nalaze u EU fondovima koji su planirani za ovu namjenu, samo trebaju projekti i zahtjevi. Ako uzmemo u obzir da se uložena sredstva, kroz uštedu goriva, vraćaju najdalje za dvije godine, ovo je idealan način za smanjenje ne samo zagađenja vazduha, nego i smanjenje uvoza mazuta, lož ulja, plina. Najvažniji je, ipak, opšti interes – zdravlje građana i očuvanje životne sredine.
Crna Gora je ekološka država samo na papiru. Komunalni otpad zatrpava Crnu Goru, recikliramo jedva 10 odsto, a zahtjev EU da bi u tom dijelu zatvorili poglavlje 27 je 70 odsto. Prećišćavanje otpadnih voda u gradovima Budvi, Nikšiću, Herceg Novom, Podgorici postalo je izvor bogaćenja lokalnih moćnika, a da pritom nijesu riješili tretman fekalnog mulja već ga jedni zatrpavaju što je nedopustivo, a drugi ga izvoze u Albaniju.
MONITOR: Već godinama javno istupate protiv zastarjele tehnologije spaljivanja kanalizacionog fekalnog mulja. Kako ocjenjujete dosadašnje učinke na tim projektu?
VUKOTIĆ: Izgrađeni su uređaji za prečišćavanjem otpadnih voda u Podgorici, Budvi, Kotoru, Tivtu i Nikšiću. U izgradnji su učestvovali ,,stručnjaci” svih profila. Svi su dobro naplatili svoje učešće i oštetili državni budžet zbog lične koristi. Uređaji su od različitih proizvođača i sa različitim tehnologijama. Međutim, imaju zajednički problem a to je nepoštovanje rokova izgradnje. Najveći i nedopustivi problem je ugrožavanje čovjekove okoline šireći neprijatne mirise.
Budva, Kotor, Tivat fekalni mulj transportuju u Albaniju praveći velike troškove. Kada je Nikšić u pitanju ne zna se gdje istovaraju fekalni mulj iz njihovog postrojenja. Mulj iz Podgorice, koga ima oko 18 tona dnevno, iz postojećeg uređaja zatrpava se u dvorištu uređaja, što je po EU standardima zabranjeno bez prethodnog tretmana. Prilikom zatrpavanja vjetar raznosi nepodnošljivo neprijatan miris u dijelu grada oko Delta Sitija.
MONITOR: Što se Podgorice tiče, kao rješenje slovi kolektor u Zeti, u Botunu.
VUKOTIĆ: Predviđeni uređaj je promašena tehnološka priča. Usvojena tehnologija predviđa inseneraciju (spaljivanje) koja je prevazviđena i zabranjena u EU. Prva informacija je bila da će se proizvoditi 211 tona, a zatim 110 tona hazardnog otpada godišnje, koji se zatim transportuje u zemlje EU i skladišti, a to skladištenje se plaća. Vodovod i kanalizaciju sam obavijestio o najnovijoj tehnologiji koja tretira fekalni mulj bez spaljivanja, što stvara konstantne troškove. Nova Njemačka tehnologija fekalni mulj tretira kao sirovinu za proizvodnju fosfornog gnojiva i od prodaje tog gnojiva uređaj se isplati za šest do sedam godina. Kao nus proizvod javlja se velika količina tople vode, koja se može koristiti za zagrijavanje staklenika, plastenika, sušare za drvenu građu ili sušenje voća. Para za ovo naravno ima u EU fondovima.
MONITOR: Oštro ste kritikovali Regionalni reciklažni centar za zbrinjavanje komunalnog otpada u Nikšiću za ovu opštinu i Šavnik, Žabljak, Plužine, Kotor, Budvu, Herceg Novi, Tivat.
VUKOTIĆ: Ponuđena im je tehnologija koja može optimalno raditi samo ako obezbijedimo 200 tona /dan komunalnog otpada. Da bi zadovoljili ponuđenu tehnologiju kreću u prikupljanje do 200 tona/dan, Nikšić 50 tona/dan, Plužine 2 tone/dan, Šavnik 2 tone/dan, Žabljak 3 tone/dan (iako u njemu imamo reciklažni centar koji je koštao 2,5 miliona koji nema što da reciklira jer nema dovoljno komunalnog otpada). Ostatak do 200 tona/ dan trebale su obezbijediti opštine: Kotor, Tivat, Budva i Herceg Novi koje su dale saglasnost da svoj komunalni otpad ćeraju u Nikšić. Tako bi prikupili 200 tona /dan, a nijesam siguran da je to moguće u zimskim danima i mjesecima van turističke sezone. Ponuđena tehnologija podrazumijeva dimljak, a svaki dimljak je potencijalni ekološki problem, koji se skupo plaća.
Pošto je sada u radu generalni plan za Crnu Goru to je šansa da se odredi adekvatan prostor jedan za Nikšić, Plužine, Žabljak i Šavnik i jedan za Kotor, Tivat, Budvu i Herceg Novi. Za izgradnju fabrika projekti i finansiranje su obezbijeđani iz EU fondova koji za ovu tehnologiju koja je priznata u Briselu, zadovoljava kružnu ekonomiju, koja od komunalnog otpada pravi novu upotrebnu vrijednost (sirovinu za preradu i energiju), obezbjeđuju od 70 do 80 odsto bespovratnih sredstava.
Nadam se da će svaka od opština biti zainteresovana da se na njenoj teritoriji izgradi ovakva fabrika, jer smanjuje troškove odvoza komunalnog otpada, od 20 do 40 km, i ne moraju graditi pretovarnu stanicu. Zapošljava na dugi rok 70 do 80 radnika i dobija samoodrživi privredni subjekat, koji 70 odsto svoje priozvodnje izvozi. Predlažem da stanovnici na čijem se području planira fabrika sa mnom obiđu pomenute fabrike bez političara. I sami procijene da li im to donosi štetu ili korist.
Predrag NIKOLIĆ
IN ENGLISH3 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
FOKUS3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
FOKUS4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU4 sedmice