Monitor donosi izvode iz knjige Gusarska republika Ulcinj, publiciste i novinara Mustafa Canke, u kojoj su sabrane priče o znamenitom gusarskom gradu i ratnicima koji su stvarali sopstvenu istoriju preko dva vijeka

TXT: Za borbu protiv Ulcinjana angažovani su tokom ovog rata i hajduci. Tri peraške fuste i više hajdučkih gaeta i feluka sa harambašama su 27. aprila 1686. godine krenule da kontrolišu područje od Boke do Bojane. Imali su zadatak da prikupljaju obavještenja o gusarima i da ih gone i uništavaju. Čete hajduka su bile ukrcavane i kao pojačanja na trgovačkim brodovima. Jedna ulcinjska galeota sa 63 gusara je, nakon nevremena, zarobljena u aprilu 1686. godine kod Dugog otoka. U vatrenom okršaju poginuo je zapovjednik gusarskog broda i još nekoliko gusara, a ostali su se na kraju predali.

Već naredne godine Ulcinjani spremaju osvetu. Napali su Unije i Sušak, a 1688. godine udarili su na neka dalmatinska mjesta i ostrva, i najzad na cijelu istarsku obalu! U Novigradu su opljačkali deset kuća i tri crkve, a u ropstvo odveli 38 mještana, uključujući i gradonačelnika. Godinu kasnije gusarske su lađe na otvorenoj pučini napale veliki broj mletačkih brodova, što znači da je gusarska flota u Ulcinju ne samo obnovljena nego postala jača nego ikad. Mlečani su stoga bili prisiljeni da pošalju kotorskog providura Petra Duoda sa dva ratna broda na ulazu u Jadran.

Pred pad Herceg Novog, 30. septembra 1687. godine, ulcinjski i novski gusari su zajednički napadali brodove, a plijen su dijelili na ravne časti. Ulcinjani su u Novom uvijek mogli naći utočište, a na utvrđenjima tog grada vijorila se ulcinjska zastava.

U vrijeme mletačke opsade Novog (1687. g.) njihove galije su blokirale Ulcinj kako Sulejman-paša ne bi mogao preko tog grada da pošalje pomoć. Novski gusari su svoje djelovanje kasnije nastavili iz Ulcinja, a stotinak izbjeglica je stiglo u Ulcinj.

Gubitkom Herceg-Novog vojno-strateški značaj Ulcinja i Bara za Tursku imperiju postaje još veći. Posebno u vrijeme ratova, Ulcinj je za Osmanlije predstavljao nezamjenljivu silu na Jadranu. Regionalna i centralna vlast stoga preduzimaju niz mjera kojima će ojačati položaj ovih gradova i učiniti efikasnijim njihovu ulogu. Tim prije što Mlečani svim sredstvima nastoje dograbiti ta „gusarska skloništa“.

U 17. vijeku najviše je na glasu bio gusar Ramadan, inače poturčeni Dalmatinac. Ubili su ga Mlečani u avgustu 1673. godine kod Dugog otoka, ali su ga, kako su kasnije pričali ulcinjski gusari, strašno osvetili. Mlečani su izvjestili velikog vezira Ahmeda da je gusario “sa jednom fustom, neobično velikom, izgrađenom u Ulcinju“. Na tom brodu bilo je 100 naoružanih ljudi koji su se satima borili sa galijom mletačkog kapetana Jadrana. Uz Ramadana, poginulo je još 20 gusara, neki su teško ranjeni, kasnije umrli, a ostali su zarobljeni.

Veoma poznati gusari u tom periodu bili su i reis Hasan Čauši i Avdi-aga. Oni su, o svome trošku, opremali fuste i izlazili na more. Avdi-aga je tih godina, na primjer, kod Pontasa zarobio jednu dubrovačku lađu koja je prevozila vino. Dubrovčani su tražili od velikog vezira da se prestane sa razaranjem njihove imovine jer u suprotnom neće sasvim moći da plaćaju harač.

Gusarenjem su se, ali tek sporadično, bavili i Barani. Glavni pravci njihovih akcija bili su Pulja, Kalabrija i mletački gradovi odakle oni, kako svjedoči Čelebija, nikada ne dolaze praznih šaka.

Bilježi se takođe da su mornari sa mletačkih posjeda dolazili da služe na brodovima Ulcinjana i Barana, jer ih je Venecija slabo plaćala.

Mletačka republika je, kada joj se god pružila prilika da bez posljedica udari na Ulcinj ili Bar, ili da ih makar pridobije za zelenim stolom, preduzimala takvu akciju. Pokušala je to i u šestom osmansko-venecijanskom ratu, poznatom kao Kandijski, koji se vodio od 1645. do 1669. godine. Već na početku rata, 1649. godine, Mlečani su neuspješno napali Bar.

Još snažniji napad izvršen je 14 godina kasnije na Ulcinj. Drugog aprila 1663. godine mletačka flota doplovila je u praskozorje ispred Ulcinja i odmah započela iskrcavanje vojske i ratne opreme, što je bilo otežano zbog osjeke. Kada je svanulo, 800 bokeljskih hajduka, Peraštana, Paštrovića i 1.200 plaćenih vojnika su sa dvije strane napali na ulcinjsku varoš (Podgrad), koju su, poslije osmočasovne borbe, osvojili i zapalili. Od požara je nastradalo “300 kuća, nekoliko magazina trgovačke robe, oružja, brodova i jedrenjaka“. Zapaljeno je šest fusta sa 18 klupa. Brodovi su bombardovali tvrđavu, a pokušano je, bez uspjeha, i da se eksplozivom miniraju „vrata od mora“ (južni ulaz u Stari grad). Mlečani su, navodno, bili zadovoljni postignutim, pa su se ubrzo povukli.

U tom ratu Venecija je izgubila Krit, svoje posljednje uporište na Sredozemnom moru. Flota “Krilatog lava” i njihova blagajna je bila znatno osiromašena, baš kao i turska, te je Venecija bila primorana da se nakon dugog, iscrpljujućeg sukoba još više okrene trgovini sa Osmanskom imperijom preko albanskih i dalmatinskih luka. Zato su Mlečići bezuspješno pokušavali da nagovore Portu da im za izgubljeni Krit ustupi svoje stečevine na Jadranu. To im nije uspjelo, a Ulcinjani postaju nezaobilazan faktor na Jadranu.

Duboko potresen stanjem svoje zemlje bailo Morozini je 1680. godine sa bolom pisao: “Kakvo je sada stanje državnih stvari može se bolje opisati suzama nego mastilom, jer uspomena na staru veličinu služi samo mučenju”.

Cijeli taj period je vrijeme prave drame i značajnog opadanja moći i Venecije i Dubrovnika, koji se nikada više neće oporaviti od posljedica katastrofalnog zemljotresa koji je taj grad pogodio 6. aprila 1667. godine. I u Ulcinju je bilo dosta porušenih i oštećenih zgrada, ali ne i ljudskih žrtava.

Nakon turskog poraza pred Bečom, 1683. godine, Mlečani su se ponadali da će se njime okoristiti. Nastojanjem pape Inoćentija XI u Lincu su Austrija, Venecija i Poljska 5. marta 1684. godine formirale „Svetu ligu“. Tako je počeo Prvi morejski rat (sukob za Peloponez, 1684-1699), a, po slovu ugovora između saveznika, Mlečani su mogli da zadrže sve što preotmu od Turaka. Venecija je opremila jako brodovlje pod komandom iskusnog admirala Frančeska Morozinija. Ubrzo je osvojila Santa Mauru, gnijezdo gusara, pa Prevezu, Koronu, Navarin, Modon, Argos, a 1687. godine i dobro utvrđeni Herceg-Novi.

Da se ne bi ponovila slična situacija sultan Sulejman II je iduće godine naredio esnafima u Beratu da odmah priteknu u pomoć primorskim gradovima (Ulcinju, Baru i Lješu) ako to od njih zatraži skadarski sandžakbeg. „U suprotnom, ako se zbog vaše nepažnje ošteti ili ugrozi neki od tih gradova, znajte da ja neću slušati vaša opravdanja i da ćete biti osuđeni za primjer drugima“, poručivao je padišah. U martu 1688. godine on je ponovio da je odbrana tvrđava koje se nalaze u skadarskom sandžaku “jedno od najvažnijih pitanja vjere i države“, kao i da je to izuzetno značajno za njegov lični prestiž kao sultana.

Inače, u vrijeme trajanja Osmanske imperije postojala je dužnost Skadrana da pomažu Ulcinjane i Barane ako su bili ugroženi, a to su radila i malisorska plemena.

Mlečani ne propuštaju nijednu priliku da se dograbe ovih gradova. Kad je početkom 1689. godine Visoka Porta odaslala poslanike u Beč da iznesu uslove za mir, oni su za sebe tražili Ulcinj i Bar.

(Nastaviće se)

Monitor donosi izvode iz knjige Gusarska republika Ulcinj, publiciste i novinara Mustafa Canke, u kojoj su sabrane priče o znamenitom gusarskom gradu i ratnicima koji su stvarali sopstvenu istoriju preko dva vijeka

U maju 1747. godine pet naoružanih brodica mletačkih podanika Peraštana su kod Stona napali jedan ulcinjski brod natovaren žitaricama, ubili kapetana reisa Ilijaza i petoricu mornara, te oteli 200 dukata. Ulcinjani su u septembru došli u Dubrovnik i ubili jednog Bokelja sa brodice kapetana Grgura Nikole Hagića iz Lepetana, za kojeg su smatrali da je učestvovao u ubistvu reisa Ilijaza i njegove posade.

Godinu kasnije Peraštani Đorđe Gradiška i Antonije Nanović, naspram Valone, presreli su brod ulcinjskog reisa Ahmeda, koji se bio uputio u Moreju trgovačkim poslom i oteli mu 800 cekina.

Predstavnici peraške opštine morali su se pred kotorskim providurom 1755. godine pismeno obavezati da će izbjegavati svaki sukob sa Ulcinjanima, a da će Ulcinjane kada ulaze u Boku prijateljski dočekivati.

Od toga doba koncesije za trgovinu u albanskom primorju prešle su sa Peraštana na Dobroćane, pa su oni uslijed toga nagomilali veliko bogatstvo.

Mlečani su tražili čak i pismene garancije od Bokelja 1766. godine da Ulcinjane neće napadati, što oni nijesu poštovali. Peraštanima se krajem oktobra te godine javlja da se vrate ako idu prema Ulcinju, jer je tartana Tripkovića iz Dobore potopila jedan ulcinjski brod.

Iz nekoliko mletačkih dokumenata iz 1768. godine evidentno je da Peraštani obećavaju da Ulcinjanima neće nanositi nikakvu štetu, a ni drugim podanicima Osmanske imperije, te da će izbjegavati svaki sukob i svađu sa njima. U protivnom, ako se ne budu držali ovih svojih obaveza, pristaju da odgovaraju lično i sa svojim imanjima.

U gusarskim poduhvatima je indirektno učestvovala i pravoslavna crkva. Tako je u borbi sa Ulcinjanima paštrovski partun Boško Perazić plovio brodom vladike cetinjskog Save. Vrijednost broda bila je 300 zlatnih cekina, a njime se otplatila šteta koju je Perazić pričinio Ulcinjanima.

Ali, saradnja Ulcinjana i Paštrovića nije prekinuta. Paštrovski gusar Krsto Kažanegra je, nakon akcija po Grčkoj, prebjegao u Ulcinj 1760. godine. Zajedno sa svojim jatacima bavio se trgovinom, pa i krijumčarenjem po Jadranu.

Krajem 1764. godine poznati gusar Sinan Komina sa 40 svojih gusara zaplijenio je jednu polaku iz Livorna u Koroni (Moreja) i doveo je u Bar. Kada je paša saznao za to, Sinan se u aprilu naredne godine sklonio u Paštroviće, kod familije Kažanegra (Casa Negra). To svakako bijahu njegovi prijatelji, jer su se i Kažanegre, kao i njihovi plemenici Mitrovići, bavili gusarenjem.

Čim se rat odloži, zamjenjuje ga gusarenje na moru i razbojništvo na kopnu, koji zauzimaju prazan prostor kao što visoka šuma kada se posiječe ostavlja mjesto makiji. Ali, ono je i način borbe protiv drugih trgovačkih rivala, ističe njemački istraživač P.Bartl.

Poslije Kandijskog rata (1669. g.) Venecija odlučno zahtijeva od Visoke Porte da spriječi gusarenje Ulcinjana. U tom periodu oni godišnje preduzimaju dvije do tri akcije: počinju u aprilu, završavaju u oktobru. Na moru u prosjeku borave po mjesec dana.

U Papskoj državi se 1672. godine iskrcalo 200 Ulcinjana, a njihov nastup pratili su požari, pustošenja i odvođenja ljudi. Te godine pljačkali su takođe nadomak Rijeke i Bakra.

,,Svi stanovnici Dalmacije i Albanije čude se da ulcinjski gusari sa tolikom drskošću preziru sultanova naređenja i ne haju za pisma uzvišenog gospodina velikog vezira, koje je Vaša uzvišenost uputila u Ulcinj po agi”, piše 1673. godine bailo Kverini velikom veziru Ahmet-paši.

Godinu kasnije Kverini u pismu istom zvaničniku navodi da se u svim mjestima i pristaništima Osmanske imperije ,,bez najmanjeg obzira, daje utočište svim gusarima bez razlike, suprotno mudrim naređenjima Vaše uzvišenosti“, te predlaže da se sve fuste spale u zimsko vrijeme kada se one vraćaju iz gusarenja.

Nakon tih jadanja, u januaru 1675. godine, sultan Mehmed IV naređuje sandžakbegu u Skadru da spali ulcinjske i barske fuste, a da zarobljeni mletački podanici budu oslobođeni. U stvarnosti, 17. aprila te godine oštećeno je u Valdanosu tek deset ulcinjskih brzoplovki.

Tri mjeseca kasnije opšti providur u Zadru Civran je izdao svjedočanstvo Krilu Zmajeviću koji se, navodno, žilavo borio sa ulcinjskim gusarima i uspio da spali deset njihovih lađa bez ikakva obzira na bijes protivnika i na kugu „u poslu tako spasonosnom za hrišćanstvo“. ,,Treba obuzdati te gusare, taj ’kamen smutnje’, jer se ne drže mira uglavljenog između Turske i Venecije, te navaljuju ne samo na dalmatinsku obalu, već i na Pulju i Papsku oblast“, poručivali su iz Venecije.

U avgustu 1676. godine ponovo je pokušano paljenje fusti, a Ulcinjanima je formalno bilo zabranjeno da grade nove plovne objekte. No, Ulcinjani su bili sastavni dio turske pomorske sile, što se vidi i po tome da je veliki vezir Ahmed paša Koprulu upravo te godine poslao nekoliko fusti iz Ulcinja i Santa Maure na ušće Neretve da čuvaju obalu.

Ulcinjani su tada bili vojnički i finansijski veoma snažni, sa jakim vezama sa Skadrom i drugim susjednim gradovima. Bilo je to vrijeme kada centralna vlast u Carigradu gubi kontrolu nad perifernim oblastima i nije u stanju da skrši lokalnu samovolju. Uostalom, snažan garnizon u Ulcinju bio je potreban i Visokoj Porti, a da je ovaj grad bio važan ekonomski centar u tom periodu pokazuje činjenica da je Francuska imala svoje predstavništvo u Ulcinju.

Bezbjednost plovidbe na Jadranu tada je bila veća nego u Egejskom moru u kome su intenzivno gusarili Grci, Mlečani, Maltežani i Sjevernoafrikanci. Gusarenje se uz redovnu trgovinu, smatralo za izdašno vrelo dohodaka i bogaćenja, pa se posvuda prakticiralo kao kakva norma. Pomorska trgovina donosi izvjestan prosperitet, dok samo privilegovana i krijumčarska može donijeti veliku akumulaciju i blagostanje. Zato se u tom periodu dešava da neki Ulcinjani, privremeno, sa robovima, svojim najsigurnijim kapitalom, prelaze da žive u Prevezu, Santa Mauru (Levkas) ili u Herceg-Novi.

Jedna od najkrvavijih akcija odigrala se 1680. godine kod Katolike. Dvije mletačke galije progonile su četiri ulcinjske fuste i uspjele jednu da potope. U sukobu koji je potom uslijedio, kako su navodili lokalni izvori, ubijeno je oko 120 venecijanskih mornara, a samo pet se spasilo skočivši u more.

Novi mletačko-turski rat, nazvan Morejski (Peloponez), u kojem je Venecija pokušala da cijelu istočnu obalu Jadrana stavi pod svoju kontrolu, dovodi do pojačavanja akcija gusara. Sa dvije novske galeote Ulcinjani su u aprilu 1684. godine harali pred Budvom, a mjesec dana kasnije i u Bokokotorskom zalivu.

O gusarskim akcijama Ulcinjana redovno su obaviještavani francuski kraljevi, a najviše zanimanja za ova dešavanja iskazivao je Luj XIV. Izvještaj francuskog konzula u Veneciji, L Blana, od 28. aprila 1685. godine upućen ministru inostranih poslova te države govori da Ulcinjani ne prestaju vršiti gusarske akcije po Jadranskom moru, iako je u akvatoriju bilo stacionirano mletačko brodovlje sa zadatkom da štiti plovidbene puteve i učesnike u pomorskom saobraćaju. Konstatuje se da se Ulcinjani samovoljno ponašaju prema najvišim organima turske vlasti koje nijesu u mogućnosti da spriječe njihove gusarske aktivnosti.

(Nastaviće se)

Monitor donosi izvode iz knjige Gusarska republika Ulcinj, publiciste i novinara Mustafa Canke, u kojoj su sabrane priče o znamenitom gusarskom gradu i ratnicima koji su stvarali sopstvenu istoriju preko dva vijeka

Ulcinjski gusari su jedini bili u stanju da se odupru bokeljskim hajducima, ali su u tim sukobima i oni često imali gubitaka. S proljeća 1654. godine Peraštani su zarobili pet Ulcinjana kada su bili na plovidbi dovlačeći so u svoj grad. Da se osvete, pet ulcinjskih fusti je uhvatilo tartanu Vićenca Cifre iz Boke, koji se vraćao iz Albanije. Pšenicu sa broda su odnijeli, 15 ljudi ubili, a sedam zasužnjili.

Mleci su četiri godine kasnije formirali jednu jaku gusarsku bandu Bokelja, pod komandom Nika Popovića, koja je napadala ulcinjske gusare. U proljeće 1662. godine hajdučke harambaše su napale jednu ulcinjsku fustu kod Budve. Poslije žestoke borbe hajduci su ubili pet i zarobili 25 gusara, koji su sa zaplijenjenom fustom dovedeni u Kotor. Providur je viđenije gusare izdvojio i naredio da se tajno ubiju. Svi su udavljeni u moru. Senat je pohvalio hajdučke harambaše koji su učestvovali u ovoj operaciji i skrenuo pažnju kotorskom providuru da ubuduće ne ubija zarobljene gusare bez odobrenja generalnog providura.

Ulcinjani su se 1666. godine tužili mletačkim kapetanima Vicku Mazaroviću i Matiji Štukanoviću da neki ljudi iz Perasta krše mir, koji, kako navode, vlada među objema stranama!? Tako ističu da je patrun Marko Pavličević pozvao na vjeru pod bijelom zastavom jednu barku u albanskim vodama, pa je potopio, a ljude zarobio. Oni pozivaju Peraštane da čuvaju dobre odnose uprkos ratnog stanja između Porte i Mletaka.

Tri godine kasnije, 17 ulcinjskih aga i reisa ukazuju na slučaj zarobljavanja Ulcinjana koji su se bili uputili u Drač od strane hajduka iz Perasta i traže njihovo oslobađanje.

Bez obzira na dogovore, sukobi su se prenijeli i u 18. stoljeće. Za račun Mlečana, Peraštani na sve načine nastoje omesti razmah ulcinjskog pomorstva i trgovine. Po odredbama mirovnih ugovora dužni su, međutim, da istraže tužbe Ulcinjana. U avgustu 1702. godine sudi se Andrija Zorzi iz Perasta i reis Skura iz Ulcinja. Ovaj posljednji je izgubio brod i teret na obalama Albanije. Za to optužuje Zorzia da je presjekao konope i sidra, pa je stoga brod stradao. Zorzi je osuđen da plati Skuri 65 zlatnih cekina.

Poznati Peraštanin, Vicko Bujović (1660-1709), pozvao je Ulcinjane (te zaklete peraške dušmane, kako konstatuje istoričar P.Butorac) da ga brane kada je došao u sukob sa mjesnim vlastima, pa su se oni sa svojim brodovima usidrili pred Bujovićevom palatom. Kasnije se taj peraški kapetan borio protiv ulcinjskih gusara i, kako se navodi, pohvatao im 11 tartana. Venecija mu je 1704. godine, zbog zasluga za tu državu, dala zvanje konte.

Peraštani su u sukobu u Draču u prvoj polovini decembra 1708. godine pobili sedam Tripolićana, što je izazvalo pravo zaprepašćenje vlasti. Drač je bio blokiran i svi mletački podanici bili su uhapšeni, a vicekonzul Đovani Kumano sproveden u elbasansku tvrđavu. Providur Balbo je potom naredio da se puca na ulcinjske lađe. Ulcinjani su bili podsticani od Porte da gone Bokelje. Navodilo se čak da je sultan Ahmed III tražio da mu se isporuči 180 Peraštana ili će ući u rat sa Venecijom.

Porta više nije htjela da sluša pravdanja, te je krajem 1714. godine objavila rat Veneciji. Kao uzrok rata navela je i žalbe Ulcinjana na Bokelje.

Međusobni sukobi dobijaju na intenzitetu. U aprilu 1715. godine jedna ulcinjska tartana puna žita zarobljena je i dovedena u Herceg-Novi. Mjesec kasnije Ulcinjani zarobljavaju jedan peraški brod koji je plovio pod dubrovačkom zastavom. Na ostrva oko Dubrovnika su iskrcali dubrovačke mornare, a ostale su, skupa sa teretom i brodom, doveli u Ulcinj.

Jedan događaj je posebno ostao zabilježen u Boki kao primjer hrabrosti peraških mornara. Zapovjednik broda “Madona della Carmine” (vlasništvo mletačke porodice Kotoni), Đuro Bane, je u decembru 1716. godine s posadom od 25 Peraštana uplovio u dračku luku. Zadržavši se zbog nevremena na moru, bio je 25. decembra napadnut od tripolitanske gusarske tartane koja je imala posadu od 120 ljudi, a u sukobu im se pridružilo još nekoliko desetina građana Drača. Bane je u borbi poginuo, a zapovjedništvo je preuzeo brodski pisar Krsto Krile Mazarović, koji je zajedno s preživjelom posadom Peraštana osvojio i zarobio gusarsku tartanu.

Pred kraj tog posljednjeg mletačko-turskog sukoba bilans trgovine u Boki je bio razočaravajući. Bokelji navode da su tradicionalne veze sa Puljom i Markama prekinute „zbog poznatih i nažalost štetnih napada Ulcinjana“, a imali su i embargo na trgovinu sa Albanijom. Drastično opada broj bokeljskih brodova, pa su se nakon rata Peraštani tužili Malom vijeću da moraju raditi sa tuđim brodovima.

Prema istraživanju istoričara Josipa Đelčića, u periodu od 1693. do 1755. godine stradalo je ili izgubljeno u borbi sa Ulcinjanima 100 peraških brodova!?

Naravno, u ovim okršajima stradali su i Ulcinjani i njihovi brodovi. Peraštanin Matij Bronza je 1718. godine pobijedio dvije velike ulcinjske tartane, a devet godina kasnije i gusara Ali Kuču otevši mu marsilijanu koju je prethodno zarobio.

Peraštani su se Veneciji 1719. godine tužili da zbog gusarskih napada vlada nestašica brodova. Mnogi su patruni i kapetani, nemajući svojih brodova, morali iznajmljivati brodove.

Fregadun kapetana Martina Kržanca koje se 1732. godine vraćao s Levanta prema Boki napadnut je kod Ulcinja, a potjera se nastavila sve do Budve. Uhvaćeni brod doveden je u Ulcinj, gdje je iskrcana roba i brodska oprema, dok je oštećeni brod kasnije ostavljen uz obalu. Vrijednost broda i robe iznosila je više od 2.000 cekina.

Odnosi Ulcinjana sa Kotoranima bili su mnogo bolji i sadržajniji, što želi i Porta. Ona je 1739. godine posebnim fermanom naredila skadarskom paši i ulcinjskom kadiji da se uhapse Ulcinjanin Hasan Tasaki i njegovi drugovi, jer su felukom napali peraški brod patruna Tripa Geričića, zarobili ga i ubili dva mornara, a da se ukradene stvari vrate vlasnicima.

Četiri godine kasnije, u junu 1743. godine, Peraštani su ubili šest Ulcinjana, odnosno dio posade na jednom brodu koji je prevozio žito za Dubrovnik. Ulcinjani su uputili zahtjev u Istanbul da im se nadoknadi šteta koja je iznosila 2.800 cekina.

Generalni providur Đirolamo Kuerini je u aprilu 1744. godine tvrdio da „činjenice dokazuju da gotovo svi iz Kotorskog zaliva na nedozvoljen način zarađuju, da se ne obaziru na zakone i zabrane i da zlonamjerno oštećuju javnu imovinu“. Naveo je da, na primjer, u Dobroti ima toliko mnogo kapitala, koji je mahom stečen od krijumčarenja, i da suma dostiže do 100.000 dukata.

Tek će „ Grilova afera“ označiti kraj neobjavljenog rata između Ulcinjana i Peraštana, koji je trajao punih 130 godina. Ulcinjani su, naime, sredinom decembra 1746. g. saznali da se u dračkoj luci, na jednom francuskom brodu, nalazi kapetan Krilo Ćetković, zvani Grilo, njihov stari rival. Kad se brod otisnuo iz Drača, 21. decembra, za njim se uputila jedna oružana tartana sa 54 Ulcinjana pod vođstvom Beta Karalija. Oni zatraže da im se Grilo preda. Kapetan odvrati da je on pod zaštitom francuske zastave i da će brodom natrag da primi uputstva francuskog konzula u Draču. Ulcinjani ostaše pri svome zahtjevu, jer je „Grilo bandit i gusar“, zadrže zapovjednika na svojoj tartani, uhvate Grila, premda se bio sklonio pod zastavu kličući „živio francuski kralj“, pocijepaju i pogaze zastavu, a Grila prebace na svoju tartanu. Sjutradan Grila objese na svojoj tartani. Francuskog kapetana zaokruže stražama, da ne dođe u dodir sa svojim konzulom. Nakon toga zataknu na francuski brod dvije zastave: jednu maltešku i jednu crnu, onako tek izvađenu iz crne boje, valjda za porugu ili za prijetnju, odnesu svu robu i srebreninu Grilovu i njegove pratnje, te odvuku brod u Valdanos. Prisile zapovjednika da pismeno posvjedoči da oni ništa nijesu odnijeli, oduzmu mu zapovjedničku patentu i 14 osoba Grilove familije skupa sa njegovom ženom, koja je otpremljena u harem skadarskog paše Abdi Čaušolija. Poslije toga otpuste kapetana. Pokušaji da se Grilovica otkupi ostali su bezuspješni.

Odnosi između Peraštana i Ulcinjana su se dodatno zaoštrili. Peraški kapetan Gradiška je u Albaniji zarobio pet Ulcinjana i doveo ih svezane u Perast, ali ih je kotorski providur pustio na slobodu.

Grilovica je kasnije oteta iz harema, a Mlečani koji su htjeli održati dobre odnose sa Turcima, naredili su da se svi krivci u ovoj epizodi sa Ulcinjanima protjeraju, a da im se sva dobra zaplijene i prodaju za plaćanje odštete od 4.792 cekina Abdi-paši i Ulcinjanima.

(Nastaviće se)