„Iz želje da doprinesem zaštiti ovog područja, prije četiri godine, započeo sam redovan monitoring proljećne migracije kada se veliki broj ptica Palearktika vraćaju iz Sahare preko Mediterana i Balkana nazad u svoja gnijezdilišta u Evropi i zapadnom Sibiru. Vjerujte, pravi je spektakl kada sjedite na plaži Ade Bojane i kada vas u toku samo jednog jutra preleti hiljade pataka, čaplji, ždralova, kašikara, šljukarica”, kaže kustos Prirodnjačkog muzeja u Gracu dr Peter Zakl (Peter Sackl).

Ovaj renomirani evropski stručnjak, koji se, kako sam navodi, na prvi pogled zaljubio u Solanu, Veliku plažu i Adu Bojanu, nedavno je na tom prostoru otkrio novu vrstu ptice za našu zemlju, žutoglavu plisku (Motacilla citreola), koja se inače, gnijezdi u Sibiru i Rusiji i čija ruta migracije nije uobičajena za Crnu Goru.

Na taj način obogaćen je ptičji fond u Crnoj Gori na veoma respektabilan broj vrsta (čak 349), a na zadovoljstvo svih onih koji vole da uživaju u posmatranju ovih divnih stvorenja.

„Prekrasna Ada i Velika plaža, poluslane i slane močvare, lagune, jezera, poplavne šume i stilsko kultivisane bašte su kontrast koji od pamtivijeka koriste evroazijske ptice. Taj međunarodni vazdušni promet je tako važan da je ovo područje danas značajno u evropskim razmjerama. Delta Bojane i Ulcinj su prirodni cvijet Jadrana”, kaže čuveni slovenački ornitolog Borut Štumberger.

Naučnici se slažu da je delta Bojane najvažnija prirodna ili poluprirodna močvara na istočnom Mediteranu. Odlikuje se neobično raznolikim kompleksom jedinstvenih i ugroženih prirodnih i kulturnih pejzaža, staništa i vrsta. Održava bogatstvo različitih vegetacijskih zajednica, među kojima su najistaknutije psamo-halofitne biljne zajednice, mediteranske listopadne šume sa endemičnim skadarskim hrastom i livade sa više vrsta orhideja koje su strogo zaštićene zakonom.

Koordinator za Balkan u okviru aktivnosti CEPF (Fond za kritično ugrožene ekosisteme), takođe slovenački ornitolog Borut Rubinič, kaže da je ovaj prostor za desetine miliona ptica tokom migracije isto što i kakva usamljena luksuzna ‘benzinska pumpa’, na kojoj bi neko, na imaginarnom putu od više hiljada kilometara, imao sve za kompletan odmor, ne samo da napuni rezervoar. „I to tu, i nigdje više! Da nije ulcinjske Solane, u velikim bi se problemima našlo oko 20 vrsta ptica. To je kao da pričamo o značaju i uticaju ekonomije Hong Konga, Singapura ili Menhetna na svjetsku ekonomiju. Ako to nestane, ili se tamo dešavaju neki poremećaji, imaš globalnu ekonomsku krizu, trese se svjetska ekonomija”, ističe Rubinič. Naime, 15 vrsta ptica koje solanske bazene koriste za gniježđenje, zimovanje ili stanicu za odmor prilikom jesenje ili proljećne seobe prelazi prag od 1 odsto ukupne svjetske populacije!

Za vrijeme hladnog rata, područje delte Bojane (s obje strane granice, i u ondašnjoj SFRJ i u Albaniji) je bilo vojna zona koja je najstrože obezbjeđivana. To je uslovilo da su njezini pojedini dijelovi i dan-danas ostali gotovo potpuno netaknuti. Zato je područje Velipoje u Albaniji već upisano na Ramsarsku listu (strogo zaštićena močvarna područja), a crnogorska Vlada odbija da to učini, jer zna da bi nakon toga bila izlišna svaka pomisao na mogućnost betonizacije tog prostora. Solana, na primjer, ispunjava čak šest od devet uslova, a samo jedan uslov je dovoljan da bi se neko područje našlo na Ramsarskoj listi!?

U delti Bojane nalazi se čuveno rječno ostrvo Paratuk, uz državnu granicu sa Albanijom. Osušena ili živa stabla smokve, brijesta, vrbe, te trske i ostaci makije, pokrivaju ovo ostrvo. Iz godine u godinu ono se izdužuje zahvaljujući nanosu pijeska po južnom kraju koji obrasta trskom.

Zahvaljujući njegovom položaju, te nepristupačnosti sa kopna (sedam kilometara uzvodno od ušća te rijeke), život na Paratuku buja. Tako se, na primjer, tu može vidjeti kudravi pelikan (Pelicanus crispus), najveća slatkovodna ptica na svijetu. Ona može imati prečnik krila od čak 320 cm! Ima ih još samo na Skadarskom jezeru i više niđe na evropskom kontinentu!

Na ovom području obitava i droplja (Otis tarda), najteža ptica letačica na svijetu. Mužjaci droplje su dugački oko metar, imaju raspon krila do čak 2,5 metara, a težinu i do 16 kilograma. Čudno je da u ulcinjskim močvarama još ima ove interesantne vrste ptica zbog otežanih zimskih uslova gniježđenja.

Tu se nalazi i prelijepa čaplja kašikara (Platalea leucorodia) koja je specifična po kašičastom vrhu kljuna, vratu i ćubi, te modrovran, jedna od najugroženijih vrsta ptice u Evropi, kao i izuzetno rijetka vrsta – baršunasti turpan (Melanitta fusca).

Naš ornitolog Ondrej Vizi navodi da je ohrabrujuće što su se na Solanu vratili flamingosi i da ih sada ima oko 500 jedinki. „Ptice su počele da se vraćaju, iako ih je, u cjelini gledano, znatno manje nego u vrijeme kada je Solana proizvodila so”, dodaje on.

Zakl upozorava da je stanje – alarmantno. On je nedavno na ovom području prebrojao 4325 ptica što je, u poređenju sa prošlom godinom kada je prebrojano više od 20 hiljada vodenih ptica, signal za uzbunu. „Preplašenost ptica, prisustvo lovaca, postojanje čeka i zvuk vabilica, idu u prilog tvrdnji da je ornitofauna Solane pod velikim pritiskom krivoloova”, smatra ovaj austrijski ornitolog navodeći da je stoga u opasnosti ovaj veliki evropski „ptičji aerodrom”.

Upoređujući veličinu Solane i brojnost ptica na njoj sa najvećim aerodromom u Evropi i trećim po veličini u svijetu, londonski Heathrow (Hitrou) bi trebao ugostiti milijardu ljudi godišnje. Ipak, ova vazdušna luka usluži 70 miliona ljudi što samo govori u prilog činjenici da je Solana 15 puta značajnija za ptice nego što je Heathrow za ljude!

,,Zato ćemo već u junu ove godine započeti saradnju na monitoringu gnjezdarica Ulcinjske solane kako bi se dodatno argumentovala zaštita ovog područja i održivo prostorno planiranje. Odluku na ovaj korak imalo je rješenje Prostornog plana posebne namjene za obalno područje koje po prijedlogu Vlade Crne Gore podrazumijeva gradnju turističkog kompleksa obima 1.500 kreveta bez prethodnih analiza o uticaju ovakve gradnje na spornim bazenima”, zaključuje kustos Prirodnjačkog muzeja u Gracu.

Mustafa CANKA