Nova garnitura u Evropskoj komisiji pokazuje više iskrenosti i spremnosti da pomogne državama regiona i oživi politiku proširenja

Ono što su evroentuzijasti na Balkanu željeli svih ovih godina da čuju iz sjedišta EU izgovorio je novi komesar za susjedsku politiku i proširenje Oliver Varhelji: “Proširenje EU na Zapadni Balkan glavni je prioritet Evropske Komisije”.

U dokumentu koji je početkom ovog mjeseca usvojila EK ističe se da je integracija država Balkana u EU “geostrateška investicija u stabilnu, jaku i ujedinjenu Evropu”.

Nije se ostalo samo na riječima ili dokumentima. Usvajani su novi, konkretnijih principi za poboljšanje pristupnog procesa, a iz čega je vidljivo da se EU mnogo odlučnije nego ranijih godina, politički argumentovano izjašnjava za proširenje na Zapadni Balkan. Prvi put se jasno navodi da je politika proširenja snažno sredstvo za podsticanje demokratije i da je uslovljavanje reformi glavno sredstvo te politike. Indikativno je takođe što se ukazuje na  mogućnosti sankcionisanja manjkavih reformi, te napominje da se odluke u tom procesu neće više donositi jednoglasno (pristankom svih 27 članica), već da je za to dovoljna kvalifikovana većina.

Možda je  najvažnije to što EK  prvi put govori o direktnijoj komunikaciji EU sa građanima/kama zemalja zapadnog Balkana koji su stvarni zagovornici eurointegracija, odnosno  obavezuju se ovdašnji zvaničnici da komuniciraju sa građanima o ciljevima članstva u EU. Tu komunikaciju Komisija postavlja kao uslov za proces proširenja! Namjera je da građani budu mnogo više uključeni u ovaj proces i da vide konkretne koristi, jer se, što pokazuje primjer Crne Gore, sve praktično svelo na tehničku vježbu i ispunjavanje određenih zadatih uslova.

“Bez značajnijeg priliva sredstava za ulaganje u vidljive projekte, kao što su škole ili bolnice, vodovodi, kanalizacije, odlagališta otpada, energetskih konekcija, plašim se da građani neće biti u prilici da razumiju značaj pomoći koju im pruža EU. Sva ta ulaganja zahtjevaju ozbiljnija sredstva u poređenju sa trenutno dostupnim IPA fondovima, i koja budžeti zemalja regiona ne mogu da istrpe. Nije realno očekivati da ćemo sami uspjeti da finansiramo sve ono što su zahtjevi budućeg članstva. Ne radi se o ‘kasici prasici’, već o zajedničkom investicionom planu, nešto nalik na ‘Maršalov plan’ za Zapadni Balkan”, smatra Srđan Majstorović iz beogradskog Centra za evropske politike.

Iz Brisela je najavljeno da će tokom pripreme samita EU-Zapadni Balkan, koji će se početkom maja održati u Zagrebu, Komisija predstaviti plan ekonomskog i investicionog razvoja regije.

“Vjerujemo da će nova metodologija, zajedno s novim ocjenama EK o reformskim naporima Albanije i Sjeverne Makedonije, omogućiti da Evropski savjet u martu donese odluku o otvaranju pregovora sa te dvije države”, kaže Andrej Plenković, premijer Hrvatske, zemlje koja u prvoj polovini ove godine predsjedava Unijom.

Upravo je tvrdi stav Francuske da prošle godine spriječi otvaranje pristupnih pregovora sa Skopljem i Tiranom opasno urušio kredibilitet EU. Nepredvidiva i nekonzistentna politika prema Balkanu, to pokazuje slučaj sa S.Makedonijom, može imati destabilizirajući učinak po čitav region.

Da EU ne želi više stajati po strani pokazao je boravak visokog predstavnika EU za vanjske poslove i bezbjednosnu politiku Žozepa Borela krajem januara u Beogradu i Prištini. On je tom prilikom pozvao Srbiju i Kosovo da zaključe sveobuhvatni, pravno obavezujući sporazum o normalizaciji odnosa.

U naredne tri sedmice biće poznato da li će biti imenovan i specijalni evropski izaslanik za dijalog između Beograda i Prištine. Na taj način bi pitanje Zapadnog Balkan bilo stalno na dnevnom redu u Briselu i Strazburu, poslala bi se poruka, ne samo državama Zapadnog Balkana, koliko je ovaj region važan za Uniju, ali i trećim zemljama, koje su u međuvremenu koristile odsutnost EU kako bi povećale svoje prisustvo i ostvarivale sopstvene interese, koji nijesu uvijek u skladu sa interesima EU.

Ovi koraci i pozitivne poruke – obnovljeni angažman EU na Zapadnom Balkanu, regionalna saradnja, investicioni planovi – bile su glavne tačke razgovora lidera EU i država Zapadnog Balkana ove sedmice u Briselu. Sastanak je, kako su izvjestili njemački mediji, poslužio za upoznavanje aktera i opipavanje pulsa politike proširenja koja se se nakon godina preživljavanja i blokada nalazi u procesu reanimacije.

„Promijenili smo metodologiju koja bi sada trebalo da obnovi povjerenje na objema stranama i uspostavi kredibilnu perspektivu ulaska u EU”, ocijenila je predsjednica EK Ursula fon der Lajen.

Učvršćivanju povjerenja treba pomogne i činjenica da je EU bila glavni organizator donatorske konferencije za saniranje šteta od teškog zemljotresa koji je krajem novembra prošle godine pogodio Albaniju, a na kojoj je u Briselu u ponedjeljak prikupljeno čak 1,15 milijardi eura.

“To nije samo priča o rekonstrukciji i obnovi infrastrukture, već je ključna poruka ove priče nesalomiva povezanost između Albanije i EU koja opravdava svaki budući napor prema integraciji”, kazao je iražavajući zadovoljstvo rezultatima tog skupa albanski premijer Edi Rama.

“Dok zemlje Zapadnog Balkana ne osjete da su vrata EU iskreno otvorena i da su dobrodošle, evidentno će postojati obostrana sumnja i problem kredibiliteta. U takvim okolnostima vladajuće elite donose pragmatične odluke zasnovane na trenutnim interesima, mnogo manje na vrijednostima, a više na onome što se može nazvati pukom ‘trgovinom’”, tvrdi analitičar Majstorović.

Evidentno je da je motiv za izradu novih, konkretnih i održivih prijedloga, mjera i poteza  želja EU da povrati opasno poljuljano povjerenje proteklih godina na Zapadnom Balkanu i pruži novu nadu. “Za jugoistočnu Evropu, ali i za EU je važno nastaviti proces proširenja, jer EU okružuje tu regiju i članstvo ovih šest država bi značilo pretvaranje jednog geografskog prostora u politički prostor”, poručuje David Sasoli,  predsjednik Evropskog Parlamenta

                                                                                                                       Mustafa CANKA

Komentari