Sa nivoa Nacionalne turističke organizacije nema validnih procjena o uspješnosti ovogodišnje turističke sezone. Procjene su se pravile na osnovu unaprijed ugovorenih hotelskih kapaciteta i potražnje na tržištu. U crnogorskom turizmu nema više ugovorenih kapaciteta, nema velikih turoperatora i čarter linija. NTO najavljuje dobar buking iz Velike Britanije iako nijedan turoperator iz te zemlje ne radi organizovano Crnu Goru

Turizam je glavna privredna grana u Crnoj Gori. Budva je  centar crnogorskog turizma u kojem se ostvaruje oko 50 odsto ukupnog prihoda. Ta opštepoznata činjnica nije bila presudna za  određivanje datuma održavanja lokalnih izbora u Opštini u kojoj je raspušten lokalni parlament i uvedena prinudna uprava.

Izbori su bili zakazani za 5 jun. kako bi se uzavrela politička situacija u gradu stabilizovala i sva pažnja novoizabrane vlasti usmjerila na djelatnost od čijih prihoda se puni gradska kasa i od koje zavisi ukupan razvoj grada. Međutim, politički interesi stranaka nove parlamentarne većine kojima izbori početkom juna nisu odgovarali, stavljeni su iznad  turizma i ekonomije.

Lokalni izbori u Budvi pomjereni su za 23. oktobar, što znači da će tokom čitave turističke sezone najvažniju turističku opštinu voditi pet Vladinih povjerenika sa svim ovlašćenjima koja po zakonu imaju i legalno birani odbornici.

Kako će Budva u predstojećoj sezoni funkcionisati bez potpune vlasti i učešća predstavnika građana, teško je prognozirati. Turistička sezona 2022. jedna je od najneizvjesnijih jer počinje u jeku rata koji bukti usred Evrope, u Ukrajini, i velike ekonomske krize koja je uslijedila. Crnogorski turizam ovoga ljeta ne može da računa na najbrojnije turiste iz Ukrajine i Rusije koji su u ukupnom turističkom prometu naše zemlje učestvovali i do 30 procenata.

Zbog rata u Ukrajini, kome se ne nazire kraj, i obostranih ekonomskih sankcija koje su Crna Gora i Rusija jedna drugoj uvele, suspendovan je avio-prevoz sa ovih destinacija za aerodrom Tivat. Za ljetovanje u Crnoj Gori opredijeliće se uglavnom oni Rusi koji imaju nekretnine u Crnoj Gori. Dolazak na Crnogorsko primorje postao je za Ruse preskup, putuje se preko Beograda i Istanbula sa kartom koja staje više od 1.000 eura.

Hotelijeri i vlasnici privatnog smještaja nadaju se da će gubitak istočnog tržišta biti nadoknađen pronalaskom novih emitivnih destinacija i uvođenjem sezonskih avio- linija ka Sjevernoj i Zapadnoj Evropi. Ipak nisu preveliki optimisti da će se nakon  pandemije koja je obilježila prošlogodišnju sezonu i novih okolnosti rata i ekonomske krize koja trese veliki broj zemalja, dostići nivo turističkog prometa iz 2019. godine.

Sa nivoa Nacionalne turističke organizacije nema validnih procjena o uspješnosti ovogodišnje turističke sezone. Procjene su se pravile na osnovu unaprijed ugovorenih hotelskih kapaciteta i potražnje na tržištu. U crnogorskom turizmu nema više ugovorenih kapaciteta, nema velikih turoperatora i čarter linija. NTO najavljuje dobar buking iz Velike Britanije iako nijedan turoperator iz te zemlje ne radi organizovano Crnu Goru. Procjene se vrše na osnovu uspostavljanja letova niskoplatežnih kompanija. Govori se uopšteno o bukingu, rezervacijama, interesovanjima, očekivanjima dolazaka sa tržišta zapadnoevropskih zemalja, Izraela, Saudijske Arabije… Ali pravih ugovora i sigurnog tržišta Crna Gora nema.

Goste iz Rusije i Ukrajine zamijeniće oni iz zemalja okruženja. Među njima su najbrojniji turisti iz Srbije. Za očekivati je da će broj turista i sa ovog tržišta biti manji nego lani, jer se za njih otvaraju i druge turističke destinacije koje su u ljeto 2021. bile nedostupne zbog kovid uslova.

Početak turističke sezone Budva je simbolično obilježila turističkim manifestacijama, karnevalom i koncertima, koje su u dane prvomajskih praznika privukle veliki broj posjetilaca. U Budvi trenutno boravi oko 15.000 turista, što je nešto više u odnosu na isti datum prošle godine. Međutim, u Turističkoj organizaciji Budve ističu da su ostvareni prihodi manji nego u maju 2019, godini koja se u gotovo svemu uzima kao reper koji valja dostići.

Budva je, neuobičajeno za ovo vrijeme u godini, puna stranaca, koji nisu turisti. Na ulicama, u trgovinama i restoranima prisutan je veći broj Ukrajinaca i Rusa koji su sa porodicama izbjegli iz ratom zahvaćenog područja. Oni nisu turisti u punom smislu, ne plaćaju boravišnu taksu, jer su prijavili boravak duži od tri mjeseca.

U Budvi boravi oko 3.580 državljana Ukrajine. Oni najčešće iznajmljuju luksuzne kuće po atraktivnim budvanskim selima ili veće stanove i apartmane, na duži period. Uživaju specijalni status privremeno zaštićenih lica, koji im omogućava boravak i do godinu dana. Oko 300 Ukrajinaca ostvarilo je takav status, dok na rješenje čeka još oko 1.000 njihovih zahtjeva.

Za izbjeglice iz Ukrajine u narednim danima biće organizovana berza za zapošljavanje, na Jadranskom sajmu u Budvi. Biće u prilici da nađu posao u ugostiteljstvu i hotelijerstvu, kako bi im se situacija donekle olakšala.

Istovremeno, prema podacima Turističke organizacije, u Budvi trenutno boravi oko 2.500 državljana Ruske federacije.

Najave dolazaka gostiju u budvanske hotele i privatan smještaj za mjesec jun, na nivou su od prošle godine. Ima dosta rezervacija na čekanju, koje će se realizovati u zavisnosti od međunarodne političke situacije. U julu i avgustu, kada svi idu na odmore, biće svi kapaciteti popunjeni. Vlasnici kuća i stanova na rivijeri napraviće gužvu kao privid uspješnosti sezone, koja toliko i potraje.

Goste ovoga ljeta čekaju neprijatna iznenađenja u vidu drastičnog povećanja cijena hrane i pića u budvanskim restoranima i kafićima.

Iz Udruženja ugostitelja Budve najavili su povećanje cijena od 10 do 30 odsto, obrazlažući takvu odluku porastom cijena osnovnih životnih namirnica. Doći će i do povećanja cijena apartmana i soba u privatnom smještaju čiji vlasnici sve teže nalaze potrebne radnike za njihovo održavanje.

Krajnji ishod nastupajuće turističke sezone potpuna je nepoznanica ne samo za direktne učesnike u turističkom privređivanju, hotelijere, ugostitelje i vlasnike privatnog smještaja, nego i za turističke eksperte. Svi nešto čekaju, nadaju se i šire optimizam bez realnog pokrića.

Branka PLAMENAC

Komentari

Več zakazani lokalni izbori u jeku turističke sezone, objedinjeni su i odloženi za oktobar. Iz nove vladajuće većine objasnili su da društvo treba relaksirati neprestane izborne trke, dok opozicija tvrdi da se radi o bježanju od izvora. Iz dijela nevladinog sektora, kao i ranije, upozoravaju na nezakonitost

I pored toga što je predsjednik Crne Gore Milo Đukanović raspisao lokalne izbore u više crnogorskih opština koji su trebali da se održe u jeku turističke sezone, bar turisti mogu da odahnu – do njih neće doći. Nova parlamentarna većina se potrudila da izbore objedini i odloži za oktobar, sve slijedeći DPS praksu nedržanja zakona kao pijan plota. Nova opozicija upozorava na hajdučiju i pravni haos i poentiraju da je odluka politička jer novoj većini u ovom trenutku ne odgovaraju izbori.

Krenimo redom. Skupština Crne Gore je 5. maja usvojila dopune Zakona o lokalnoj samoupravi kojima je predviđeno da se izbori u 14 gradova objedine i odgode do 30. oktobra. Dopune, za koje je glasalo 45 poslanika, protiv je bilo 16, su predložili članovi nove parlamentarne većine iz SNP-a, URA-e, DPS-a, Bošnjačke stranke i SDP-a.

Predlagači zakona iz redova nove parlamentarne većine pozvali su se na javni interes da građani na lokalnim izborima glasaju istog dana, te na potrebu građana i društva da se ne bude non-stop u izbornoj kampanji. Upozorili su i da iza objedinjavanja izbora u jednom danu stoje Evropska komisija, OEBS i ODIR, te da je to jedna od preporuka iz posljednjeg izvještaja Evropske komisije.

Da je ovo zakon o bježaniji od izbora, tvrde sada opozicione Demokrate. Oni tvrde da je ovo akt bez presedana kojim se uvodi pravni haos u izborni sistem. Demokratski front (DF) je napustio sjednicu Skupštine zbog, kako su kazali, pravnog nasilja vladajuće većine, uz najavu vaninstitucionalne borbe.

Predsjednik Đukanović, koji je već raspisao izbore za Bijelo Polje i Šavnik za 12. jun, za 5. jun vanredne u Budvi, Tivtu, a redovne u Plužinama i Žabljaku, vratio je Skupštini dopune zakona. On je upozorio da bi odluka vladajuće većine, u kojoj je sada i njegov DPS, mogla ,,otvoriti više bitnih pravnih pitanja, odnosno nedoumica, koje nastaju u karakterističnim političkim situacijama, uz pretpostavljenu refleksiju na polje crnogorskog ustavnog sistema i postulata ustavnog prava uopšte”.

Novi premijer Dritan Abazović je na ovu odluku Đukanovića odgovorio da će skupštinska većina ponovo izglasati dopune i da će Đukanović morati da ih potpiše.

,,Ukoliko Skupština ponovo usvoji isti zakon, predsjednik je dužan da ga proglasi”, kazao je u izjavi Pobjedi Đorđije Blažić, dekan Fakulteta za državne i evropske studije.

Nakon što su poslanici Skupštine Crne Gore i drugi put usvojili dopune Zakona o lokalnoj samoupravi, Đukanović ih je, poštujući zakonsku proceduru, potpisao.

Blažić je upozorio na pravni galimatijas koji može izazvati pravne i institucionalne probleme u funkcionisanju pojedinih državnih organa, ali i lokalne samouprave: ,,Pravni sistem se ne prilagođava interesima partija već građanima i sa takvom praksom se mora prekinuti”.

Saga oko lokalnih izbora je upravo pokazatelj kako se sve podređuje partijskim interesima. Dopune Zakona o lokalnoj samoupravi prvi put su povučene iz skupštinske procedure u novembru, iako su njegovi potpisnici bili svi predstavnici tadašnje vlasti. To se desilo nakon što koalicija Crno na bijelo nije prihvatila amandmane SNP-a koji je trebalo da garantuju da će odluka predsjednika države o raspisivanju izbora na Cetinju, Petnjici i Mojkovcu prestati da važi.

Novi pokušaj je bio kada su poslanici koalicije Crno na bijelo, DPS, SD, SDP, BS i dvije albanske liste inicirali krajem januara izmjene tog Zakona, kako bi se izbori u 14 opština i gradskoj opštini Golubovci održali u jednom danu. Poslanici su početkom februara usvojili te izmjene, ali ga je Đukanović nekoliko dana kasnije vratio Skupštini na ponovno odlučivanje sa obrazloženjem da je neustavan. Skupština nije ponovo usvojila taj zakon.

Dok je visoka politika trgovala sa izborima, u opštinama u kojima su izbori bili zakazani za jun neke partije su predale izborne liste. Sada je ostala nedoumica da li će oni koji nijesu predali izborne liste moći učestvovati na oktobarskim izborima. Predsjednik skupštine građanske liste Bokeški forum (BF) iz Tivta Branislav Matijević je komentarišući za Vijesti odluku Skupštine o odlaganju izbora, kazao da je gaženjem svih zakonskih normi, državni parlament uspio da obesmisli instituciju vladavine prava i potpuno obesmisli izborni proces.

O kakvom se galimatijasu i vođenju računa samo o partijskim interesima radi, ranije je objasnila programskog direktora CDT-a Milena Gvozdenović. ,,Zvuči gotovo nevjerovatno, ali predlozi partija o ovom pitanju su tekli sljedećim tokom: prvo su se svi saglasili da to treba uraditi kroz promjenu Zakona o izboru odbornika i poslanika, što zaista jeste jedini ispravan put. Onda se, pred izbore na Cetinju, dio partija tadašnje vlasti dosjetio da to uradi na nezakonit način kroz promjene Zakona o lokalnoj samoupravi. Onda su oni koji su se tome žestoko protivili u slučaju Cetinja, bili za to u slučaju Berana, a oni koji su to zagovarali u slučaju Cetinja bili protiv toga u slučaju Berana. Nakon toga je predsjednik države vratio na ponovno odlučivanje zakon za koji je glasala njegova partija…”

Iz dijela nevladinog sektora odavno upozoravaju da je jedini zakonit način da se ovo pitanje zakonito rješi izmjenama Zakona o izboru odbornika i poslanika. To je za političare teži put, kojim oni nikad ne idu, jer je za izmjene tog zakona potrebna dvotrećinaska podrška poslanika.

Zbog svega navedenog Centar za demokratsku tranziciju (CDT) je podnio inicijativu Ustavnom sudu za ocjenu ustavnosti izmjena Zakona o lokalnoj samoupravi koje se tiču odgađanja lokalnih izbora. ,,Mali” je problem što je Ustavni sud u svojevrsnoj blokadi zbog manjka sudija.

,,Ovaj način djelovanja Predsjednika i Skupštine Crne Gore dovodi do opasnog presedana tj. nezakonitog odlaganja izbora bez valjanog razloga, koji dalje može da znači da svaka parlamentarna većina, kojoj to bude politički interes, može odlagati lokalne izbore onako kako joj se prohtije”, saopštili su iz CDT-a.

Ništa novo, kao i do sad – što se tiče prohtjeva vladajuće većine.

Predrag NIKOLIĆ

Komentari

Odlaganje izbora za oktobar posebno pogađa primorske opštine Budvu i Tivat u kojima je raspušten lokalni parlament i uvedena prinudna uprava. Predsjednik Milo Đukanović raspisao je izbore u ovim opštinama za 05. jun. Političke partije već su započele izbornu kampanju. U obavezi su da izborne liste za odbornike u lokalnim parlamentima predaju najkasnije do 11. maja

Da od lošeg može biti gore pokazuje politička situacija u Budvi u kojoj je na snazi prinudna uprava, koja se dodatno usložnjava ukoliko Skupština Crne Gore usvoji predlog za odlaganje lokalnih izbora u većini crnogorskih opština za 30. oktobar.

Odbor za politički sistem, u srijedu 4. maja, predložio je usvajanje Predloga zakona o dopuni  Zakona o lokalnoj samoupravi kojim bi se omogućilo odlaganje održavanja izbora u Podgorici i 13 opština u kojima su oni zakazani ili se očekuje njihovo zakazivanje u redovnom zakonskom roku, sa obrazloženjem stvaranja normativnog okvira za održavanje svih lokalnih izbora u jednom danu. Predlog su podržali poslanici partija nove parlamentarne većine, DPS, SDP, URA i SNP.

Pomjeranje lokalnih izbora preko utvrđenog zakonskog roka za njihovo održavanje i određivanje datuma koji odgovaraju partijama koje kroje aktuelnu većinu u parlamentu, predstavlja grubo kršenje izbornog zakonodavstva i pravila fer i poštene izborne utakmice. To je akt samovolje i straha od raspoloženja birača koje pokazuju najnovija istraživanja javnog mnjenja,  ocjenjuju predstavnici stranaka koji se tome protive.

Odlaganje izbora za oktobar posebno pogađa primorske opštine Budvu i Tivat u kojima je raspušten lokalni parlament i uvedena prinudna uprava. Predsjednik Milo Đukanović raspisao je vanredne izbore u ovim opštinama za 5. jun. Političke partije već su započele izbornu kampanju. U obavezi su da izborne liste za odbornike u lokalnim parlamentima predaju najkasnije do 11. maja. Očekivalo se da će Odbor za politički sistem napraviti izuzetak za ove dvije opštine i potvrditi zakazani termin izlaska građana na birališta, kako bi u predstojeću turističku sezonu startovale sa novom lokalnom upravom, ali to u predlogu nisu učinili.

Ukoliko se izbori ne održe u zakazanom terminu, dvije turističke opštine ne mogu ostati u rukama povjerenika Vlade duže nego što je Zakonom o izboru odbornika i poslanika predviđeno. A to je najduže do 100 dana od dana raspisivanja izbora. Đukanović je izbore u Tivtu raspisao 12. marta a u Budvi 02. aprila ove godine.

Nakon isteka maksimalnih 100 dana prinudne uprave, opštine Budva i Tivat našle bi se u zoni bezvlašća ili nezakonite i neustavne improvizacije vlasti sa povjerenicima kojima je istekao mandat, tokom trajanja čitave turističke sezone, odnosno punih šest mjeseci.

Solomonsko rješenje za vakum koji bi nastupio u Budvi i Tivtu odlaganjem izbora bez preciziranja datuma održavanja, odnosno najkasnije do 30. oktobra, po ispravljenom predlogu predlagača izmjene Zakona, riješio bi se produženjem mandata povjerenika do konstituisanja nove skupštine, kad god to bilo.

Skupštinu Budve vodi Odbor povjerenika od 5 članova koji trenutno predstavljaju zakonodavnu vlast u najvećoj turističkoj opštini u zemlji. To su pojedinci izabrani na konkursu Ministarstva javne uprave, digitalnog društva i medija, iza kojih ne stoji volja građana. Konkurs je raspisan po kriterijumima koje je odredilo Ministarstvo javne uprave jer Zakon o lokalnoj samoupravi nije propisao način i kriterijume za izbor kandidata za ovo Vladino tijelo kome su data ogromna ovlašćenja.

U fotelji predsjednika Skupštine opštine Budva tako se, putem konkursa, našla Sonja Vukićević, mašinska inženjerka iz Budve, kao predsjednica Odbora povjerenika. Nije ispoštovan uslov konkursa po kome su „prioritet stručne reference iz oblasti prava, ekonomije ili sistema lokalne samouprave“. Odbor povjerenika ima sve nadležnosti lokalnog parlamenta propisane čl 38. Zakona o lokalnoj samoupravi. To u praksi znači da tih pet lica, dva člana iz reda zaposlenih u ministarstvima i tri iz Budve, upravljaju Opštinom čiji je budžet težak oko 40 miliona eura.

Scene iz budvanske skupštinske sale  postale su nadrealne. Dok su 33 odbornika budvanskog parlamenta kao predstavnici izborne volje građana Budve izražene na izborima 30. avgusta 2020. raspuštanjem Skupštine poslati kućama, petoro ljudi izabrani putem javnog konkursa sjede u odborničkim klupama i vode grad. Ako im se „rok važnosti“ produži do oktobra, opština Budva ulazi u stanje bezakonja.

Odbor povjerenika može donositi sve pravne akte Opštine, stratešeke planove razvoja, programe uređenja prostora, budžet i završni račun budžeta…Odbor raspolaže nepokretnom imovinom Opštine, odlučuje o finansijskom zaduživanju i davanju garancija, potvrđuje mandate odbornicima, bira i razrješava predsjednika Skupštine i predsjednika Opštine Budva i razmatra i usvaja izvještaj o radu predsjednika. Mogu odlučivati o zaradama lokalnih funkcionera i službenika… Otvorene su im sve mogućnosti, pa i za eventualne zloupotrebe.

Prinudna uprava  u Skupštini rezultat je političke nesposobnosti Demokratskog fronta i Demokrata u Budvi. Sa ukupno osvojenih 20 odborničkih mandata imali su lagodnu većinu za formiranje vlasti i podizanje Budve iz pepela koji je ostao iza trodecenijske vlasti DPS-a i njenih satelita. Sada DPS ponovo odlučuje i produžava agoniju lokalne samouprave u Budvi odgađanjem izbora na duži rok.

Bogata turistička metropola nije zaslužila ovakav krah avgustovske izborne pobjede. Lične sujete i pogrešna predstave o sopstvenoj moći pojedinih stranačkih prvaka, bile su preče od poštovanja birača. Nisu bili u stanju da formiraju funkcionalnu vlast u gradu koji raspolaže godišnjim prihodima  od nekoliko desetina miliona eura. Duže od godinu i po dana turistički grad je blokiran,  bez uticaja javnosti na razvojne, kulturne i društvene procese. Kao da su stanovnici Budve i lokalna uprava dva odvojena svijeta, bez dodirnih tačaka i zajedničkih interesa. Vlast, oličena isključivo u jednoj osobi, predsjedniku Opštine Marku Batu Careviću, postala je dovoljna sama sebi.

Uprkos drugačijim očekivanjima, prinudna uprava nije ugrozila fotelju predsjednika  Carevića. Čini se da je njegova pozicija sa povjerenicima jača nego što je bila ranije, sa legitimnim predstavnicima građana, izabranim odbornicima političkih partija. Sada i formalno sam upravlja najvećom turističkom opštinom na Crnogorskom primorju.

Branka PLAMENAC

Komentari