Osnovno državno tužilaštvo u Ulcinju pokrenulo je istražni postupak protiv čelnika te opštine zbog sumnje da su nezakonitim zapošljavanjima počinili krivično djelo nesavjestan rad u službi. Za isto postupanje u drugim opštinama nije bilo procesa

Većina građana Crne Gore smatra da bez bliskosti partijama ili pojedincima iz vlasti ne možete do posla. Koliko je to mišljenje uvriježeno u našem društvu, pokazuje istraživanje Centra za građansko obrazovanje (CGO) iz 2019. godine – po mišljenju mladih, najvažniji faktori koji vode zaposljenju su odnosi sa ljudima na vlasti (64,5 odsto), poznanici i lične veze (62,8 odsto), a zatim partijska pripadnost (57,2 odsto). Stručnost i znanje dolaze tek kao četvrti faktor, što navodi 52,6 odsto ispitanika.

U janosti je odjeknula vijest kada je Osnovno državno tužilaštvo u Ulcinju nedavno otvorilo istragu protiv čelnika te opštine povodom nesavjesnog rada u službi, a koje se odnosi upravo na nezakonito zapošljavanje. U tužilaštvu su saslušani predsjednik Opštine Ljoro Nrekić, sekretar Sekretarijata za budžet i finansije Sead Osmanović, sekretar Sekretarijata za komunalne djelatnosti i zaštitu životne sredine Mustafa Gorana, načelnik Službe za zaštitu i spašavanje Saubih Mehmeti i sekretar Komunalne policije i bivši predsjednik Skupštine opštine Ulcinj Milazim Mustafa. Svi su visoki funkcioneri ulcinjskog odbora Demokratske partije socijalista (DPS).

Potpredsjednik Vlade Dritan Abazović, Ulcinjanin,  je na svom Tviter nalogu potvrdio vijest o hapšenju u toj opštini i najavio odlučnost Vlade da ovakvim pojavama  stane na kraj. Zvučalo je čudno. Sedmicu ranije objavljena je raspodjela javnih funkcija „po dubini“ između partija vladajuće koalicije, među kojima je i Abazovićeva URA.

Jovana Marović iz Politikon mreže je poručila: „Za ovo krivično djelo, partijsko zapošljavanje, za očekivati je da Vlada hapsi i samu sebe“.

Prema nezvaničnim saznanjima Monitora, tužilaštvo funkcionere Opštine Ulcinj tereti zbog zapošljavanja po osnovu ugovora o privremenim i povremenim poslovima bez saglasnosti Ministarstva finansija, što je predviđeno Sanacionim planom, koji je ta lokalna samouprava morala uraditi s obzirom na to da je korisnik sredstava Egalizacionog fonda. Opština Ulcinj je za deset i po mjeseci, prema planu budžeta za zarade u 2020, na osnovu tih ugovora isplatila gotovo 330.000 eura.

Nrekić je u više navrata  govorio kako se u njegovoj opštini zapošljava po partijskoj liniji, ali da se tako radi „po čitavoj Crnoj Gori“.  Da se i u ostalim opštinama radilo kao u Ulcinju, pokazuje i posljednji izvještaj o realizaciji Plana optimizacije javne uprave za drugu polovinu 2019. godine, koju je uradilo bivše Ministrastvo javne uprave. Prema tom dokumentu, lokalne samouprave su za tih pola godine zaključile 1.501 ugovor o djelu, a gotovo polovina tih ugovora nije dobila saglasnost Užeg kabineta Vlade ili predsjednika Opštine – 790, gdje prednjače javne ustanove (521 ugovor bez saglasnosti). Kada je riječ o ugovorima o privremenim i povremenim poslovima, koje u Ulcinju istražuje tužilaštvo, zaključeno ih je ukupno 450, od čega četvrtina bez saglasnosti predsjednika Opštine ili Užeg kabineta Vlade – 106.

Od 24 lokalne samouprave, sredstva Egalizacionog fonda koristi 15 opština: Andrijevica, Berane, Bijelo Polje, Danilovgrad, Gusinje, Kolašin, Mojkovac, Nikšić, Petnjica, Plav, Pljevlja, Rožaje, Šavnik, Ulcinj i Žabljak. Riječ je o načinu finansiranja siromašnijih opština, kako bi svaka lokalna samouprava bila u stanju da pruža jednaki (ili približno jednaki) kvalitet usluga stanovništvu. Prema izvještaju Ministarstva javne uprave, među opštinama koje su najviše zapošljavale u izvještajnom periodu bez saglasnosti Vlade, nalaze se opštine Bijelo Polje i Nikšić. Prema sanacionim planovima one, takođe, ne bi smjele zapošljavati bez saglasnosti Vlade. Prema četvorogodišnjem planu optimizacije broj radnika u javnoj upravi mora biti smanjen za deset odsto u javnoj upravi, a za 15 odsto u lokalnim samoupravama. Međutim, broj zaposlenih se svake godine povećava.

Krivičnim gonjenjem  prethodnika, nova vlast nije pokazala suštinski otklon od ovakve politike zapošljavanja. Među prvim potezima lidera vladajućih partija nakon formiranja Vlade bili su imenovanja partijskih kolega na važnim državničkim funkcijama, a odvija se  podjela funkcija u državnim institucijama i preduzećima „po dubini“. Najdrastičniji primjer je imenovanje bivše poslanice Demokratskog fronta Marine Jočić za predsjednicu Odbora direktora Nacionalnih parkova Crne Gore. Za direktoricu NPCG izabrana je Jelena Kljajević nekadašnja portparolka Demokratske narodne partije, takođe članica DF-a. ,,Činjenica je da ni ja ni direktorica Nacionalnih parkova Jelena Kljajević nemamo iskustva kada je u pitanju upravljanje nacionalnim parkovima, ali nije teško rukovoditi kada imate stručne ljude oko sebe»., kazala je Marina Jočić u jutarnjem programu na TV Vijesti. Tu se nema šta dodati.

U posljednjem Izvještaju o napretku Crne Gore Evropska komisija  je naglasila da je potrebna snažna politička volja za  depolitizaciju administracije i državne uprave kako bi se optimalizovali javni poslovi. Podsjećaju i da nije bilo  epiloga  afere Snimak iz 2013. godine. Afera Snimak izbila je nakon objavljivanja audio-snimka sa zatvorene sjednice DPS-a. Tu, između ostalog, Zoran Jelić  govori o zapošljavanju simpatizera DPS-a preko projekata Zavoda za zapošljavanje. Jelić nije procesuiran, a 2017. godine je izabran za člana Državne revizorske institucije koja je zadužena za kontrolu trošenja budžetskih sredstava i upravljanja državnom imovinom.

Isti model  primjenjivan je prilikom imenovanja i zapošljavanja, bez obzira da li su na vlasti u opštinama bile partije nove  vladajuće koalicije ili sadašnje opozicije. Prema istraživanju Instituta Alternativa (IA) u 11 crnogorskih opština je od 2014. do 2017. godine povećan broj zaposlenih, a u tome su tada prednjačile opštine Rožaje i Kotor, zatim Tivat i Podgorica. Najdrastičniji primjer bila je Opština Rožaje koja je, uprkos tome što je potpisala ugovor o reprogramu poreskog duga, od 2014. do 2017. godine zaposlila 189 osoba. U Rožajama je tada na vlasti bila Bošnjačka stranka. Opština Tivat je zaposlila 160 ljudi u periodu nakon izbora 2016.  Nakon posljednjih izbora u toj opštini Demokratska partija socijalista nakon dvije decenije više nije na vlasti. U Podgorici je, prema istom istraživanju, od 2014. do 2017. godine, broj zaposlenih porastao za 138, a u Kotoru u istom periodu za 189.

U Kotoru je ista praksa nastavljena nakon što je smijenjen DPS, a na vlast došla koalicija na čelu sa Demokratama. Odmah su krenula imenovanja partijskih drugova. Par mjeseci nakon što je imenovan predsjednik Opštine Kotor Vladimir Jokić, njegova vjenčana kuma, inače članica Demokrata, postavljena je na mjesto direktorice Centra za kulturu Kotor. U toj ustanovi ubrzo je zapošljeno još nekoliko  članova kotorskog odbora Demokrata Kotor. Za glavnog administratora opštine postavljen je sin direktora Demokratske Crne Gore Vladimira Vujović. Izvještaj Upravne inspekcije pokazao je tada mnoga nezakonita zapošljavanja, kao što je bilo zaposlenje Jovana Ristića, člana Demokrata, na mjesto predsjednika za pravne poslove, a Upravna inspekcija je u nalazu navela da on nema završen nijedan fakultet, a posebno ne pravni.

Upravna inspekcija je nezakonito zapošljavanje utvrdila i u Beranama, gdje je od 2014. na vlasti koalicija, predvođena Socijalističkom narodnom partijom (SNP) i nosiocem njihove liste Dragoslavom Šćekićem. Inspekcijski nadzor obavljen je krajem 2017. godine i tada je utvrđeno da 65 službenika u organima lokalne jedinice ne ispunjava uslove za ta radna mjesta. Nakon dolaska te koalicije na vlast značajno je povećan i broj zaposlenih u gradskim preduzećima.  Agencija za izgradnju i razvoj Berana u 2014. godini je imala 34 zaposlena, a samo dvije godine kasnije bilo ih je 73. U Komunalnom je broj zaposlenih za dvije godine, od 2016. do 2018. godine porastao sa 129 na 208. Tada su iz Opštine Berane odgovorili da nijedan službenik, ni namještenik za vrijeme vlasti koalicije Zdravo Berane (SNP-DF-Demokrate) nije zapošljen, a da nijesu ispunjeni zakonski uslovi.

I Budva nakon smjene DPS-a je takođe primjer zapošljavanja partijskih kadrova i članova šire familije u opštini gdje vlada nekadašnja opozicija. Partijska podjela „opštinskog plijena“ u toj lokalnoj samoupravi vjerovatno je i najvidljivija s obzirom na to da je svako malo vladajuća koalicija u krizi  zbog nezadovoljstva podjelom fotelja. Postizborni pregovori u toj opštini i dalje traju, a prije sedmicu je izbjegnuta nova kriza vlasti jer se, kako nezvanično saznaju Vijesti, Nova srpska demokratija (NSD) i Demokrate nijesu mogle dogovoriti oko nadležnosti nad Sekretarijatom za zaštitu imovine, koji obje partije žele da kontrolišu.

Zbog svega što se u Crnoj Gori, kad je partijsko zapošljavanje u pitanju dešavalo i dešava, ulcinjski slučaj ne svjedoči  o principijelnosti, već o selektivnosti. Svjedoči i da promjena vlasti nije isto što i promjena načina vladanja.

Dejan Milovac: Ispitati sve poteze „nove vlasti“ i „nove opozicije“

Dejan Milovac iz nevladine organizacije Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS), koja se godinama bavi zloupotrebom državnih resursa u partijske svrhe, kaže da borba protiv partijskog zapošljavanja ne treba da se zaustavi na slučaju Ljora Nrekića. Po njegovom mišljenju treba da se ispitaju svi iz „nove vlasti“ i „nove opozicije“ kako bismo imali pravičan sistem i uputili jasnu poruku da niko ne smije da dobije posao samo zato što ga politička partija preporučuje.

„Od nekoga je moralo da počne da se rješava, ali je selektivnost sudstva i tužilaštva velika. Imali smo mnogo javnog iskazivanja da je političko zapošljavanje nezvanični ‘modus operandi’ (šablon) za dobijanje posla u državnoj upravi i oni nisu reagovali“, kazao je Milovac.

Dejan Milovac iz MANS-a smatra da je pravosuđe propustilo priliku da na aferi Snimak pokaže kako partijsko zapošljavanje nije prihvatljivo. Podsjetio je da su nadležni ćutali o tome, dok su ključni akteri te afere ostali nekažnjeni.

Ivan ČAĐENOVIĆ

Komentari