Zamislite da ste relativno uspješni biz(m)nismen preduzetničko-neoliberalnog „mediteranskog tigra” i da imate „privilegiju” da iz kafane s pajtosima sanjate načine odmora i izbjegavanja odgovornosti. Onda, polovinom prethodne godine, idiličnu situaciju kafanskih samohvaljenja i „poslovnih” konstrukcija na lokalnoj štrafti, neočekivano uznemirava detalj koji glasi: ne možemo raspolagati parama sa bankarskog računa. Vjerujete da je u pitanju neslana šala nekoga kome dan ranije niste platili piće. Ali, onda u toj istoj kafani čujete da još po neko, odnosno dostina njih, ima sličan problem.

Ispostavlja se da svi klijenti te banke, koji imaju otvoren tekući ili devizni račun, ne mogu slobodno raspolagati sredstvima, i da su svi zasuti svakodnevnim odgovorima ljepuškastih šalterskih radnica da je sve u redu. Logičkih objašnjenja za stanje blokiranih para nema, pa se „naš tipološki junak” opredjeljuje da stojički otćuti i sačeka, kao i ostali. Sve s narodom. Platni promet u i van zemlje preko one banke je bio sveden na „kameno doba” trampe, dok je u cjelosti izostala pravovremena stručna reakcija nadležnog regulatora.

Potom su stigli milioni države i, u skladu sa narodskim poslovicama, „vuk je završio sit, a ovce na broju”.

Trebalo se opet vratiti nirvani kafane.

Ali, „ne lezi vraže”. Među klijentima one banke najjači su bili carinici i poreznici. Poreznici su institucionalno, neprijatno prihvatili informaciju da nisu u mogućnosti da slobodno raspolažu sredstvima sa svojeg računa. Nisu se na vrijeme snašli kao carinici, koji su jednostavno blokirali prihvatanje ovjerenih primjeraka o ispunjenju carinskih obaveza sprovedenih uplatama od one banke. A, reagujući na način koji je u datom trenutku bio najcjelishodniji za kompaniju, privrednici se odlučuju da pare sa računa kod dotične banke, „nedostižne” za prenos, a stvarne po stanju, iskoriste za plaćanje dospjelih obaveza prema poreznicima, potpuno legalno i legitimno. Ipak, nedavno kafana „donosi” najnovije informacije o tome da su se neki od nas kompletno iznenadili januarskim dopisima od suda odnosno prinudnim skidanjem novca sa računa, po nalogu poreznika, na osnovu kojih su se naplatile zatezne kamate na kašnjenje neizvršavanja poreskih obaveza, jer su naši nalozi o prenosu novca od strane one banke prema poreznicima realizovani tek poslije dobijanja milionskog kredita od države.

Znači, ovaj osvrt o našoj biznis sredini vodi ka tekućim poražavajućim posljedicama po ukupan privredni sistem, koje ni jedna domaća ili ino kompanija ne zaslužuje, ni po poslovnom ni po državnom uzusu. Ukoliko su poreznici već željeli naplatiti odštetu za „duševni bol”, onda bi adresa regulatora platnog prometa i banaka trebala biti jedino interesantna, odnosno relevantna. Ova institucija je odgovorna za postavljanje, održavanje i obezbjeđivanje uslova za neometan platni promet u i van zemlje, kao i za sigurni i stabilni bankarski sistem, koji pruža i sprovodi usluge platnog prometa. Dok se (samo)kreirao novac unutar one banke desilo se da regulator ne primijeni zakonska ovlašćenja i spriječi bilo kakvu sličnu, nelegalnu aktivnost. Privrednici su platili poreske dospjele obaveze i nisu bili odgovorni što su raspoložive, njihove pare na njihovom računu kod one banke njima bile „nedostupne”. A, poreznici bar mogu da naplate šta namjere od bilo koje institucije, pa bi već iznašli legalni osnov da oglobe regulatora. Bojazan je da su nedavna javna obavještenja o eventualnim krivičnim prijavama protiv bivših menadžera one banke samo „treniranje strogoće”, opet iz sjenke.

Troškove krize ne trebaju da snose samo žrtve krize, pošto je tuđa greška ćutanja i netalasanja koštala čitavi bankarski, ali i privredni, sistem značajnih i uvećanih rizika. Hajde da (po)vjerujemo da se ova nemušta „bajka” o jednoj banci, njenim nemoćnim klijentima iz privrede, i poreznicima koji su ojačali prema slabima a ne prema krivima, kao i o regulatoru bez stava, neće završiti u onoj kafani s početka.

Mila KASALICA