Ni sedam godina nakon što je od nekih mještana andrijevičkog mjesnog centra Trepča kupljena jedna kuća da bi bila pretvorena u spomen dom velikana pisane riječi rođenog u tom selu Mihaila Lalića, ova kuća nije privedena namjeni i nalazi se pod ključem.
Iz Socijalisti;ke narodne partije, najjače opozicione partije u ovom malom gradu, koja je bila na vlasti kada je kuća kupovana, smatraju da takav odnos aktuelnih vlasti, oličen u Demokratskoj partiji socijalista, prema Lalićevoj spomen kući predstavlja još jedan dokaz da ova partija unižava sve, pa i decenijske i vjekovne kulturne vrijednosti.
Spomen kuća Mihaila Lalića u selu Trepča kupljena je za te potrebe za-hvaljujući donacijama i izdvajanjima Vlade Crne Gore i opština Berane i Andrijevica. Doprinos su tada dali svojim angažovanjem mještani i kulturni javni radnici.
Nekako se u to vrijeme došlo do računice da je bolje kupiti jednu postojeću kuću, nedaleko od temelja rodne kuće ovog velikana, nego praviti novu. Otkup i opremanje koštali su tada oko četrdeset hiljada eura.
Spomen kuća zvanično je otvorena i data na gazdovanje i upravljanje an-drijevičkom Centru za kulturu. Mihailo Lalić se, međutim, od tada nalazi samo u imenu centralne gradske kulturne ustanove, dok je njegova kuća i danas prazna i daleko od očiju javnosti.
Profesor književnosti u penziji i poznavalac djela Mihaila Lalića Milorad Vukić ocjenjuje da je suvišno govoriti o Lalićevoj duhovnoj i kulturnoj vertikali, ali da se iz nekih razloga to polako stavlja u zaborav.
,,Dovoljno je reći da je akademik Lalić za svoj književni rad dobio najve-ća priznanja i da brojni bulevari, ulice i ustanove na prostoru čitave biv-še Jugoslavije nose njegovo ime i shvatiti o kakvoj se duhovnoj i intelek-tualnoj gromadi radi. Međutim, to jedino neće da vidi andrijevička ruko-vodeća garnitura, koja ni nakon sedam godina nije našla za shodno da spomen kuću Mihaila Lalića u njegovoj rodnoj Trepči stavi u odgovara-juću funkciju”, kaže Vukić.
On činjenicu da je taj objekat još uvijek zatvoren vidi, kako kaže, kao potvrdu da Andrijevicom upravljaju ljudi koji guraju narod u duhovni, ekonomski, socijalni i svaki drugi sunovrat.
Vukića još više čudi činjenica da spomen kuća nije profunkcionisala iako se iz opštinske kase izdvajaju ogromna sredstva za potrebe andrijevičkog Centra za kulturu, koji nosi njegovo ime.
,,Prošle godine je za potrebe Centra za kulturu, koji broji tridesetak za-poslenih, budžetom opredijeljeno blizu 300.000 eura. Toliko sredstava ne dobijaju ni mnogo veći centri. Međutim, i pored toga gospoda iz te ustanove nijesu imala sluha, a izgleda ni političke volje, da dio tih sred-stava usmjere za aktiviranje spomen kuće Mihaila Lalića u Trepči”, tvrdi Vukić.
Prema njegovim riječima, takav odnos lokalnih vlasti prema imenu i dje-lu Mihaila Lalića zaslužuje osudu, jer spomen kuća o kojoj je riječ treba da bude reprezentativni kutak koji će tokom čitave godine služiti za odr-žavanje kulturnih manifestacija i okupljanje književnih stvaralaca.
,,Ne samo umjetnika, nego i brojnih turista koji posjećuju naše krajeve. Ponašanje nadležnih je sramota ne samo za Andrijevicu, nego i za čitavu Crnu Goru, jer je Mihailo Lalić pisac po kome se, između ostalog, Andri-jevica prepoznaje u kulturnom i civilizacijskom smislu”, naglašava Vukić.
On postavlja pitanje šta radi tridesetak zaposlenih u andrijevičkom Cen-tru za kulturu kada se zna da ta ustanova tokom godine realizuje izuzet-no malo kulturnih sadržaja.
,,Za svakog zaposlenog u ovom centru trebalo bi da bude čast da radi u spomen kući Mihaila Lalića i da u zavičaju velikog pisca promoviše nje-govo književno stvaralaštvo, umjesto što dokoni ispijaju po vazdan kafe po kancelarijama”, kaže Vukić.
Ovaj profesor u penziji naglašava da partija na vlasti stvara tragičan ži-votni ambijent za mlade ljude.
,,To se lijepo vidi na primjeru spomen kuće. Umjesto duhovnog uzdiza-nja i otvaranja novih radnih mjesta, omladina je dovedena u poziciju da ‘prosi’ jednokratne pomoći, dok im DPS priskače u pomoć sa dvadeset i pedeset eura. To je porazna kombinacija, jer omladini treba stvarati uslo-ve da se usavršava, da se kroz čitanje i njegovanje kulturne baštine inte-lektualno i duhovno izgrađuje, da radi i zaradi i da živi od svog rada, a ne da zavisi od socijalnog davanja partije na vlasti”, smatra Vukić.
Iz lokalne uprave obećavaju da će u narednom periodu preduzimati od-govarajuće mjere kako bi spomen kuća u Trepči proradila onako kako je to prvobitno zamišljeno. Oni su odbacili optužbe da namjerno izbjegava-ju da otvore ovaj objekat.
,,Svjesni smo veličine Mihaila Lalića. Nije tačno da mi zapostavljamo njegovo ime i književni značaj. Međutim, imali smo određenih poteškoća da spomen kuću u Trepči stavimo u odgovarajuću funkciju. Zato ćemo u narednom periodu nastojati da ovo pitanje riješimo na najbolji način”, kažu u Opštini Andrijevica.
Opština Andrijevica jedna je od najsiromašnijih opština u državi, prema
Prema posljednjem popisu stanovništva, nešto preko pet hiljada stanovnika živi na teritoriju opštine. Od tog broja, svega 700 ljudi je u gradskom jezgru, dok je ostatak na seoskom području. Uprkos prirodnim resursima, razvoj opštine ide sporo. To je i razlog zašto mladi ljudi konstantno napuštaju ovaj kraj.
Nezaposlenost stanovništva, nerazvijena privreda, kao i stalni migracioni procesi, nešto je sa čime se ovaj kraj susrijeće već decenijama. Međutim, ovo područje stvorilo je mnogo poznatih i obrazovanih pojedinaca. Andrijevica je sredinom devetnaestog vijeka predstavljala kulturno i duhovno središte ovog dijela Crne Gore.
Manje su poznate činjenice da je nakon prijestolnice Cetinja, u Andrijevici otvorena prva državna škola u Crnoj Gori. Takođe, 1892. godine u Andrijevici su otvorene prva biblioteka i čitaonica u Crnoj Gori.
U periodu od 1882. do 1910. godine na ovim prostorima počinje sa radom još nekoliko privatnih škola. To je dalo izvanredne rezultate na polju prosvjećenosti, pa prema popisu stanovništva iz 1909. godine, srazmjerno broju stanovnika, Andrijevica je bila druga varoš po broju pismenih u Crnoj Gori, odmah poslije Cetinja.
Andrijevica danas jedva da ima đaka za jedno odjeljenje prvačića, a u pitanje se, zbog slabog priliva učenika, dovodi i opstanak srednjoškolskog centra. Zaludu što su odavde potekli Mihailo Lalić, Čedo Vuković, Radovan Zogović i mnogi drugi velikani pisane riječi i naučne misli.
Tufik SOFTIĆ
Stav2 sedmice
FOKUS4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice